Nalatenschap en Erfbelasting – deel 2: Erfbelastingbesparing bij afwikkeling van de nalatenschap

Nabestaanden kunnen te maken krijgen met erfbelasting. Dat kan Spaanse erfbelasting zijn, en  daarnaast kan ook nog sprake zijn van Nederlandse erfbelasting. Is hier iets aan te doen bij de afwikkeling van de nalatenschap? 

Voor een beter begrip maak ik eerst een onderscheid in 3 categorieën overledenen, te weten:

1. de overledene (Nederlander) woont in Nederland en heeft bezit in Spanje;
2. de overledene (met bezit in Spanje en/of Nederland) woont officieel in Spanje, maar is nog geen 10 jaar weg uit Nederland;
3. Als 2, maar de overledene is al langer dan 10 jaar weg uit Nederland.

Een veelvoud aan mogelijke situaties bij echtparen

Als het om een echtpaar gaat met bezit in Spanje kan het (o.a.) gaan om de volgende situaties:

1. Een echtgenoot overlijdt terwijl het echtpaar in Nederland woont. Als de langstlevende echtgenoot overlijdt woont hij/zij in Nederland of in Spanje.
2. Een echtgenoot overlijdt terwijl het echtpaar in Spanje woont. Het echtpaar woont dan óf minder dan 10 jaar in Spanje, óf meer dan 10 jaar. Als de langstlevende echtgenoot overlijdt woont hij/zij in Spanje. De langstlevende echtgenoot woont op dat moment óf minder dan 10 jaar in Spanje, óf meer dan 10 jaar.
3. Als 2, maar nu blijkt de langstlevende echtgenoot te zijn teruggekeerd naar Nederland alwaar hij/zij uiteindelijk overlijdt.

Uitgaande van de genoemde categorieën/situaties zijn er al minimaal 8 mogelijke varianten.

Voor elke situatie een andere wijze van afwikkeling: besparing bij de EERSTE NALATENSCHAP of bij de TWEEDE NALATENSCHAP

De wijze waarop de EERSTE NALATENSCHAP (de nalatenschap van de echtgenoot die als eerste overlijdt) wordt afgewikkeld en de keuzes die daarbij worden gemaakt (in termen van ‘hoe wordt er verdeeld, wie krijgt wat, wanneer, en in welke vorm’) zijn extreem bepalend voor het bedrag dat uiteindelijk bij de TWEEDE NALATENSCHAP (de nalatenschap van de langstlevende echtgenoot) door de kinderen aan erfbelasting moet worden betaald. Wie de keuzemogelijkheden bij de afwikkeling van de EERSTE NALATENSCHAP onbenut laat, verkwanselt de mogelijkheden om bij de TWEEDE NALATENSCHAP de erfbelasting zo veel mogelijk te beperken ten gunste van de kinderen.

Maar het kan óók zo zijn dat de urgentie juist ligt bij een zoveel mogelijk beperken van erfbelasting bij de EERSTE NALATENSCHAP, bijvoorbeeld omdat de langstlevende echtgenoot onvoldoende geld op de bank heeft om erfbelasting te kunnen betalen, dan zou die keuze ook gemaakt moeten kunnen worden.

Besparing op Spaanse erfbelasting of op Nederlandse erfbelasting

Ligt de hoogste belastingdruk bij de erfbelastingheffing in Nederland dan moet juist daarop kunnen worden bespaard bij de afwikkeling van de nalatenschap. Is het juist de Spaanse erfbelastingheffing die het meeste pijn doet, dan moet daarop de focus kunnen liggen bij het streven naar besparing bij de EERSTE NALATENSCHAP.

Wat zou ideaal zijn?

Conclusie: ‘Ideaal’ is als de langstlevende echtgenoot bij de afwikkeling van de EERSTE NALATENSCHAP kan kiezen waar de prioriteit moet liggen: het financieel belang van de langstlevende echtgenoot óf het financieel belang van de kinderen, respectievelijk: de besparing van Nederlandse erfbelasting of Spaanse erfbelasting. De langstlevende kiest tijdens de afwikkeling van de nalatenschap met inachtneming van de op dat moment bestaande situatie (zoals: wel/geen geld op de bank?) en vooruitzichten (zoals: wel/geen terugkeer naar Nederland?).

Een ‘grensoverschrijdend keuzetestament’

Maar dat gaat niet zomaar. Het testament moet die keuzemogelijkheden geven aan de langstlevende echtgenoot. Een testament waarin staat: “ik benoem mijn echtgenoot tot enig erfgenaam”, of “ik geef mijn echtgenoot al mijn goederen” geeft geen keuzemogelijkheden. Beter is als uit het testament volgt dat de langstlevende echtgenoot alle macht heeft om bij de afwikkeling van de nalatenschap zelf te bepalen wat er gebeurt. De beste keuze moet door hem/haar kunnen worden gemaakt voor elk van de varianten, en zowel voor de Nederlandse als voor de Spaanse erfbelasting. Noem het maar een ‘grensoverschrijdend keuzetestament’.

Erfbelastingbesparing bij de nalatenschapsafwikkeling

Als bij leven alles goed is voorbereid ‘staat alles klaar’ voor als het zover is. Na het overlijden volgt dan het inventariseren. Een greep uit de vragen die moeten worden gesteld: waar liggen de bezittingen? Alleen in Spanje of ook in Nederland of ook elders? Waar wonen de kinderen (of andere erfgenamen)? In Nederland, Spanje of elders? Waar woonde de overledene officieel? In Nederland? Zo ja, dan: Nederlandse én Spaanse erfbelasting. In Spanje? Zo ja, hoe lang? Korter dan 10 jaar? Dan: Nederlandse én Spaanse erfbelasting. 10 Jaar of langer? Dan alléén Spaans erfbelasting. Wat is het toekomstperspectief van de langstlevende echtgenoot? Hoe oud is hij/zij op dat moment? Hoe groot is zijn/haar belang om dan eigenaar te blijven van alle eigendommen in Nederland/Spanje. Gaat hij/zij terugkeren naar Nederland? Etc… Het mag duidelijk zijn dat hier het nodige bij komt kijken. Juist dit is het onderdeel van de nalatenschapsafwikkeling waar de winst te behalen valt, maar waarvoor wél de juiste juridische en fiscale expertise nodig is. Het grootste belang ligt dus niet bij de – in de ogen van de Nederlandse leek – zo omslachtige en daarom schijnbaar zo belangrijke Spaanse formaliteiten. Het blijven namelijk slechts formaliteiten waarvoor standaard procedures bestaan.

Hierbij sluit aan hetgeen ik eerder schreef in mijn artikel van 11 april jl. (‘Nalatenschap in Spanje – deel 1):

“Een Spaanse gestor/advocaat/notaris houdt hier echt geen rekening mee bij afwikkeling van die éérste nalatenschap. Zijn focus ligt slechts op het vervullen van de formaliteiten die uiteindelijk leiden tot de vereiste wijziging van de tenaamstelling van het bezit in Spanje (het huis/de bankrekening etc.). Hij laat daarmee onbewust een enorm ‘advies-gat’ liggen, terwijl nabestaanden juist denken dat alles volledig geregeld is.”

Tot over een week!

27 november 2019

mr. R.L. (Renato) Zanardi, notaris in Nederland en estate planner in Spanje

Verzorgd door Hak & Rein Vos juridisch adviseurs en notarissen: notarissen in Nederland én erfrechtadviseurs gevestigd in Albir (Costa Blanca) en Marbella (Costa del Sol). Zie voor eerdere columns onze website www.erfrechtinspanje.nl.

Geïnteresseerden in dit onderwerp lezen ook:

–> Nalatenschap in Spanje, hoe zit dat?

–> Nalatenschap in Spanje – deel 1

–> Nalatenschap/erfenis in Spanje – deel 2

–> Nalatenschap en erfbelasting – deel 1: erfbelastingbesparing