Nalatenschap / Erfenis in Spanje

Als de overledene een Nederlander is die in Spanje woonde of een tweede woning had, denken nabestaanden vaak dat zij in Spanje moeten beginnen met regelen van de nalatenschap. Dat lijkt logisch maar is het niet. Daardoor is veelal sprake van een ‘valse start’.

Beginnen bij de basis

Die basis is de wet. Een testament met daarin een ‘rechtskeuze voor Nederlands (erf)recht’ betekent dat de Nederlandse wet geldt voor de nalatenschap en niet de Spaanse. Het betekent ook dat de woorden van het testament moeten aansluiten bij Nederlandse wettelijke bepalingen en niet bij de Spaanse. Het betekent ook dat rechten (en verplichtingen) van erfgenamen, de echtgenoot, de kinderen, de executeur etc. een uitvloeisel zijn van de Nederlandse wet én het testament, en niet van de Spaanse wet.

In Spanje beginnen met het ‘regelen’ van de nalatenschap is alleen daarom al niet logisch. Wie in Spanje kent de Nederlandse wet? Dat logische begin ligt ‘gewoon’ bij de Nederlandse notaris. Juridisch inhoudelijk is zijn conclusie – vastgelegd in een ‘erfrechtverklaring’ – het enige wat Spaanse instanties hoeven te lezen. Dat is altijd de eerste stap! Zelfs als tot de nalatenschap van de overleden Nederlander geen Nederlandse eigendommen behoren.

Als iemand overlijdt zijn er personen die erven. De rechten (en verplichtingen) van deze personen in de erfenis volgen uit het testament en/of de wet. Een Nederlander in Spanje die goed is voorgelicht kiest voor de Nederlandse wet door zijn testament te beginnen met een rechtskeuze voor het Nederlandse erfrecht. De Spaanse wet is dan buiten werking gesteld. Vervolgens zorgt hij dat de verdere inhoud naadloos aansluit bij de Nederlandse wettelijke bepalingen en uiteraard bij zijn wensen. Alleen dan heeft hij zekerheid dat de rechtsgevolgen van zijn overlijden zullen overeenkomen met zijn ‘uiterste wil’. Dit aspect moet niet worden onderschat. Dit is de basis van alles.

Uitvoeren is wat anders dan adviseren

In tegenstelling tot de Spaanse wet kent Nederlandse wet relatief weinig ‘dwingende bepalingen’ met betrekking tot een erfenis. Dit geeft de Nederlander in zijn testament zeer veel vrijheid om ‘zijn eigen plan te trekken’. Daarin is de Nederlandse erfwetgeving Europees gezien uniek. Vandaar ook het Nederlandse woord ‘nalatenschapsplanning’. Die planning vindt voor een belangrijk deel pas plaats ná het overlijden.

Testamenten bevatten daarom in Nederland vaak uitgebreide keuzeregelingen, waarmee nabestaanden kunnen inspelen op de omstandigheden op het moment dat het overlijden plaatsvindt en daarmee hun voordeel mee kunnen doen. Dat kunnen feitelijke omstandigheden zijn, zoals bij een of meer gezinsleden. Maar het kunnen ook fiscale omstandigheden zijn, omdat met bepaalde keuzes alsdan (of in de toekomst) meer belastingen kunnen worden bespaard dan met andere keuzes.

In Spanje is men daarentegen gewend aan korte simpele testamenten. Reden: in de Spaanse wet ligt namelijk zo goed als alles al vast. Spaans erfrecht is grotendeels ‘dwingend recht’. Er valt weinig te kiezen. Het testament kan er weinig aan veranderen. Dat vinden we in Spanje terug bij de uitvoerders. Er vindt geen planning plaats voorafgaande én na het overlijden. Begeleiders zijn daarom niet gewend om cliënten te adviseren bij het maken van keuzes als het gaat om het regelen van de erfenis. Niet gewend om voor hen de gevolgen die horen bij elk van die keuzemogelijkheden, op de korte en langere termijn, in beeld te brengen. Bij een Nederlandse nalatenschap zou dat wel moeten, te meer als het gaat om bezit in Spanje. De feitelijke en fiscale omstandigheden zijn dan immers nog complexer en verstandige keuzes kunnen het verschil maken. Dat heet ‘adviseren’. Dat is wat anders dan simpelweg ‘uitvoeren’. Als het plan er is, is de uitvoering een klein kunstje.

‘More is less’!

Laten vertalen van het Nederlandse testament is overbodig. Inlevering daarvan kan onnodige vragen oproepen bij Spaanse instanties. Verwarring, misverstanden, miscommunicatie kan daarvan het gevolg zijn, met alle consequenties van dien (frustratie, conflicten, vertraging en onnodige kosten).

Nederlanders met een Spaans testament helpen hun nabestaanden evenmin. De gebruikte teksten sluiten niet aan bij de Nederlandse wet, noodzakelijke bepalingen worden ‘vergeten’, een reeds bestaand ‘fiscaal slim’ Nederlands testament wordt doorkruist, dan wel geheel/gedeeltelijk herroepen,  de positie van de langstlevende echtgenoot kan onbewust worden verzwakt en die van de kinderen onbedoeld versterkt etc. Een Spaans testament is daarom slechts veilig als bij het opstellen van inhoud een Nederlandse notaris betrokken is geweest.

Een nuancering

Een ‘valse start’ heeft uiteraard een grotere impact naarmate belangen groter of wettelijk gezien ingewikkelder liggen. Maar belangen zijn al groot als sprake is van echtgenoten met kinderen. Om maar niet te spreken over situaties waarin het bijvoorbeeld gaat om kinderen uit eerdere huwelijken, een kind dat onder bewind staat, of onterfd moet worden etc. Een testament van een ongehuwd persoon zonder kinderen die een broer tot enig erfgenaam benoemt kan daarentegen natuurlijk probleemloos in Spanje worden getekend.

Afwikkeling nalatenschap in Spanje is een ‘gedoe’

Met de erfrechtverklaring van de Nederlandse notaris staat de juridisch-inhoudelijk kant vast. Die moet natuurlijk wel duidelijk zijn. Teksten die verwarring kunnen zaaien bij Spaanse instanties moeten worden vermeden. Aanvullingen en nadere uitleg in dat document daar waar de Nederlandse wettelijke bepalingen essentieel verschillen met de Spaanse zijn daarentegen zeer aan te bevelen. De Nederlandse notaris die in Spanje de weg kent speelt daar dan een thuiswedstrijd en zorgt voor een soepele en snelle afwikkeling. Relatief soepel en snel wel te verstaan, want nabestaanden blijven het een ‘gedoe’ vinden. Maar daar helpt niemand wat aan. Het regelen van alle benodigde certificaten, stempels, de Spaanse notariële akte, belastingaangiften, inschrijvingen, tenaamstellingen bij banken en kadaster kost gewoon veel tijd, maar dat is dan ook het enige als de basis maar goed is. Een ‘valse start’ maakt het gedoe daarentegen veel erger. Achteraf corrigeren is lastig en soms zijn kansen definitief verspeeld.

Formaliteiten afwikkeling versus juridisch inhoudelijk advies

In Spanje houdt ‘afwikkeling van een nalatenschap’ in dat een samenstel van administratieve handelingen wordt verricht. De gestor vult de ingewikkelde formulieren in, en de Spaanse notaris zet een handtekening onder een akte waarin wordt ‘geconstateerd’ en ‘bekrachtigd’. Dat zegt genoeg: de aandacht wordt gefocust op het relatief onbelangrijke aspect van de ‘formaliteiten’. Natuurlijk zijn de uiteindelijke tenaamstelling (registratie) van de Spaanse woning in het Spaanse kadaster en het invullen van de Spaanse erfbelastingaangifte van belang. Maar bij een Nederlandse erfenis hoort dit slechts het sluitstuk te zijn.

Die certificaten, stempels, volmachten, aangiften; het is best een gedoe! Voor de leek in een vreemd land heel ingewikkeld en tijdrovend. Maar voor de formaliteiten-begeleider in Spanje niet spannend: niet veel meer dan het afvinken van zijn checklist. Hij is ‘eenoog in het rijk der blinden‘ en wordt zo de held van zijn Nederlandse cliënt, die in de veronderstelling verkeert dat een en ander optimaal en alles omvattend wordt afgewikkeld. Die cliënt komt er – ook achteraf – meestal niet achter dat er het nodige advies aan vooraf had moeten gaan en dat er daardoor kansen onbenut zijn gebleven.

Nederlanders zijn één van de vele nationaliteiten die genieten van de Spaanse zon. In een land waarin nalatenschapsafwikkelingen moeten plaatsvinden op grond van zoveel verschillende rechtssystemen, is het logisch dat de lokale begeleider de nuances van specifiek de Nederlandse wetgeving niet overziet. Hij kan in zijn begeleiding simpelweg niet alert zijn op juist die aspecten die er toe doen.

Advies (voorbeelden)

Zo blijft nagenoeg altijd onbelicht dat:

  1. de Spaanse woning mogelijk zonder enige erfbelasting aan de langstlevende echtgenoot kan worden toegedeeld als echtgenoten in algehele gemeenschap van goederen gehuwd waren. Het testament is dan niet relevant omdat toedeling aan de langstlevende dan plaats kan vinden via het ‘huwelijksvermogensrecht’ in plaats van via de erfenis. Als deze mogelijkheid niet onderzocht wordt kan dit een onnodig gemiste kans zijn waarmee veel geld had kunnen worden bespaard;
  2. de wijze waarop de nalatenschap van de eerst stervende echtgenoot wordt afgewikkeld én vastgelegd enorm belangrijk en bepalend is voor de hoeveelheid erfbelasting die bij het overlijden van de langstlevende echtgenoot door de kinderen moet worden betaald. Dat geldt nóg sterker als de langstlevende echtgenoot uiteindelijk is teruggekeerd naar Nederland om daar uiteindelijk te overlijden, hetgeen vaak niet wordt voorzien maar wel ontzettend vaak gebeurd. Als men zich bij de afwikkeling van die eerste nalatenschap slechts concentreert op de formaliteiten wordt dit aspect per definitie over het hoofd gezien;
  3. dat juist de afwikkeling van de nalatenschap van de eerststervende echtgenoot mogelijk dé ultieme kans is om de Spaanse woning fiscaal zeer gunstig (alvast) aan de kinderen over te dragen. Fiscaal is dat meestal veel goedkoper dan de schenking of verkoop van de Spaanse woning aan de kinderen waaraan echtgenoten op hogere leeftijd vaak denken.

Echtgenoten met kinderen en/of stiefkinderen

Het belang van het kunnen toepassen van de Nederlandse wet ligt onder andere in DE MOGELIJKHEDEN die deze wet geeft om:

(1) de langstlevende echtgenoot eigendom te geven van alle bezittingen;

(2) aanspraken van kinderen uit te stellen totdat ook de langstlevende echtgenoot overlijdt.

Voor een Spanjaard onbestaanbaar. De Spaanse wet staat het niet toe. Sterker nog: Nederland is het enige land op het Europese vaste land waar dit wettelijk/testamentair mogelijk is. De Spanjaarden zijn niet ‘anders’. Wij zijn anders!

Verder kijken dan de neus lang is: effect eerste nalatenschap op tweede nalatenschap.

De ‘eigenzinnige’ Nederlandse wet maakt dat erfrechtelijke rechten/aanspraken van kinderen testamentair kunnen worden uitgesteld tot het overlijden van de langstlevende echtgenoot. De wijze waarop bij het eerste ouderlijk overlijden wordt afgewikkeld (er zijn verschillende manieren) is zeer bepalend voor het uiteindelijke resultaat na overlijden van de langstlevende echtgenoot. Erg relevant voor de kinderen dus, zowel juridisch als fiscaal. Dat resultaat is ook nog eens verschillend naargelang de langstlevende uiteindelijk in Spanje woont en sterft, óf in Nederland.

De begeleiding die zich slechts concentreert op de formaliteiten die nodig zijn voor het registreren van de Spaanse bezittingen (woning, bankrekening etc.) op naam van de langstlevende echtgenoot, houdt hier geen rekening mee. Daardoor onstaat een enorm ‘advies-gat’, waar nabestaanden zich niet bewust van zijn.

mr. R. Zanardi - notaris

Over R.L. Zanardi en Judy Tromp

Renato Zanardi en Judy Tromp zijn al ruim 15 jaar professioneel actief, met de advisering van Nederlanders die woonachtig zijn of bezittingen hebben in Spanje op het gebied van testamenten, erfrecht, erfbelastingrecht en (fiscale) nalatenschapsplanning en nalatenschapsafwikkeling. Meer informatie

Tip 1 | Belastingbesparend testament

Eenvoudige Spanje testamenten (bijvoorbeeld van alleenstaanden) kunnen best in Spanje worden getekend, maar het blijft opletten geblazen. Advies: een standaard langstlevende testament liefst niet in Spanje tekenen, en een ‘belastingbesparend Spanje testament’ sowieso nooit!

Tip 2 | Gratis testamentcheck

Andere adviseurs aan de Costa’s trachten zich hiermee wel eens te onderscheiden. Voor ons is het vanzelfsprekend. Natuurlijk beoordelen wij gratis in hoeverre uw huidige testamenten en huwelijksvoorwaarden ‘Spanje-proof’ zijn!

Tip 3 | Laat uw Nederlandse testament niet vertalen!

Dat is weggegooid geld. In Spanje hoeven ze het testament niet in te zien of te lezen. Een tweetalige (Europese) verklaring van erfrecht met uitleg over de rechtsposities van de betrokkenen is meer dan voldoende.

Tip 4 | Wacht even met de Nederlandse verklaring van erfrecht

Wacht met de Nederlandse verklaring van erfrecht tot u precies weet hoe de afwikkeling in Spanje moet gaan luiden. Zonder het te weten kunt u ‘wegen afsluiten’ die in Spanje voor erfbelastingbesparing hadden kunnen zorgen.

Referenties

Testament aanmaken of uw huidige wijzigen? Neem vandaag nog contact met ons op!

Maak nu een afspraak!

HET LAATSTE NIEUWS over testamenten in Spanje en Nederland

Wij zijn continue op de hoogte van de laatste ontwikkelingen en zetten deze voor u op een rij. Hieronder staan de meest recente artikelen over het testament vermeld, met besprekingen van inhoudelijke onderwerpen of de meest recente actualiteiten op dit deelgebied, zowel juridisch als fiscaal. U kunt ook alle alle artikelen over ‘het testament’ bekijken.

SPAANSE WONING GEKOCHT? “Regel je erfenis naar Nederlands erfrecht!”

  • Posted by Renato Zanardi
  • On 7 mei 2022

“Na aankoop van een Spaanse (vakantie)woning is het zeker van belang om gelijk een testament op te laten stellen...

  • advocaat, eigendomsregister, erfbelasting, erfenis, erfrecht, europa, fiscus, gestor, kadaster, makelaar, nalatenschap, Nederland, notaris, overlijden, Spaanse woning, Spanje, successierecht, vakantiewoning, verkoop, verkopen
 

HET RESIDENT TESTAMENT

  • Posted by Renato Zanardi
  • On 26 november 2020

Stel je bent samen met je echtgeno(o)t(e) naar Spanje gekomen om te blijven. Je bent resident geworden. Wat moet...

  • advies, belastingbesparing, echtgenoot, erfbelasting, erfrecht, europa, langstlevende testament, Nederlands erfrecht, successierecht, testament, vrijstelling
 3

HET NEDERLANDSE STANDAARD-TESTAMENT: GOED OF NIET GOED VOOR SPANJE (deel 3)

  • Posted by Renato Zanardi
  • On 26 oktober 2020

“Wij hebben een ‘standaard testament op de langstlevende”. Dit horen wij onze cliënten vaak zeggen. Onze wedervraag luidt dan:...

  • erfbelasting, erfenis, erfgenaam, erfrecht, langstlevende testament, nalatenschap, Nederlands recht, Nederlandse notaris, rechtskeuze
 1