Vruchtgebruik voor ouder(s) en bloot eigendom voor kinderen

Dit artikel gaat over een veel gebruikt ‘instrument’ in de wereld van erfrechtplanning. Verkoop, schenking of vererving door ouder(s) aan kinderen ‘onder voorbehoud van vruchtgebruik’. Is dit wel altijd zo gunstig om te doen?

Inleiding

In mijn artikel van 27 maart 2019 ga ik in op de methoden die ouders voor handen hebben om hun Spaanse woning voortijdig (bij leven) aan de kinderen over te doen (zie www.erfrechtinspanje.nl en lees dit artikel eerst voor een beter begrip). Mogelijke argumenten voor de ouder(s): belastingbesparing, voorkoming van een nalatenschapsafwikkelingsprocedure in Spanje of – gewoonweg – bevrijd worden (lees: overdragen aan de kinderen) van alle sores die samenhangt met het hebben van een Spaanse woning. Een dergelijke verkoop, schenking of vererving vindt vaak plaats onder voorbehoud van vruchtgebruik van de Spaanse woning ten behoeve van de ouder(s). Is dit wel altijd zo gunstig? De conclusie luidt dat het beter is als u en uw adviseur hier niet automatisch van uit gaan.

Voorkoming van nalatenschapsafwikkeling in Spanje

Blijkbaar houdt dit de gemoederen ook nogal bezig. De vele indianenverhalen – hoe zeer ook feitelijk veroorzaakt door een gebrekkige voorbereiding (nalatenschapsplanning) en uitvoering – dragen hiertoe zeker bij. Een goede nalatenschapsplanning: goede testamenten, en alles wat daar verder nog een rol bij kan spelen, zoals huwelijksvoorwaarden, kan zorgen voor een soepele nalatenschapsafwikkeling, óók in Spanje. Ook een overdracht bij leven vereist echter een goede voorbereiding en uitvoering. En een overdracht bij leven kost ook geld (adviseur, notaris, belastingen, leges), net zoals een nalatenschapsafwikkeling. Maar een nalatenschapsafwikkeling is in verreweg de meeste gevallen fiscaal veel voordeliger dan een verkoop of schenking van de Spaanse woning bij leven, mits de eerstoverleden ouder daarvoor het juiste testament heeft gemaakt.

Belastingbesparing

Als erfbelastingbesparing de hoofddoelstelling is van de overdracht ‘bij leven’, beoogt men met het ‘voorbehoud’ van vruchtgebruik óók te besparen op de belasting die het gevolg is van die overdracht zélf, doordat aan de kinderen dan slechts blote eigendom wordt overgedragen en dus een lagere belastbare waarde. Bij optie 1 (verkoop) beoogt men dus minder overdrachtsbelasting; bij optie 2: minder schenkbelasting, en bij optie 3 (vererving): minder erfbelasting. Maar is dat ook altijd zo?

Optie 1: minder overdrachtsbelasting?

Antwoord: nee. In eerste instantie wel. De Spaanse fiscus heft overdrachtsbelasting over de waarde van de blote eigendom. Maar bij het einde van het vruchtgebruik (= overlijden ouder(s)), heft de Spaanse fiscus alsnog de in eerste instantie ‘misgelopen’ overdrachtsbelasting.

Daarnaast geldt dat als blijkt dat de ouder(s) bij overlijden (1) (weer) in Nederland wonen of (2) minder dan 10 jaar daarvóór uit Nederland waren geëmigreerd, Nederland erfbelasting heft over de waarde van het vruchtgebruik. In dat geval is er dus sprake van een soort dubbele belasting. Geen van beide landen houdt hier rekening mee in haar eigen wetgeving, zodat deze dubbele belasting niet kan worden voorkomen.

Conclusie: ondanks het voorbehoud van vruchtgebruik leidt verkoop van de Spaanse woning aan de kinderen uiteindelijk tot heffing van overdrachtsbelasting (in de Comunidad Valenciana 10%!) over de volle eigendomswaarde. Daarnaast kan in het hiervoor sub 1 of 2 genoemde geval sprake zijn van Nederlandse erfbelasting (10-20%). Deze dubbele belasting kan niet worden voorkomen omdat het gaat over verschillende typen belasting.

Optie 2: minder schenkbelasting?

Antwoord: nee. Bij overlijden van de ouder(s) ontstaat een vergelijkbare situatie als hiervoor is omschreven voor een verkoop aan de kinderen onder voorbehoud van vruchtgebruik ten behoeve van de ouder(s). Met andere woorden: de door de Spaanse fiscus misgelopen schenkbelasting wordt alsnog geheven als het recht van vruchtgebruik eindigt door het overlijden van de ouder(s) én in Nederland wordt er – in het hiervoor sub 1 of 2 bedoelde geval – bij de kinderen alsnog erfbelasting geheven over de waarde van het door het overlijden van de ouder(s) vervallen recht van vruchtgebruik. Belangrijk is ook hier weer dat deze vorm van dubbele belasting dan niet kan worden voorkomen, omdat de belastingen in Nederland (erfbelasting) en Spanje (schenkbelasting) niet van hetzelfde type zijn. Wel is het zo dat de in Spanje te betalen schenkbelasting fors lager kan uitpakken als in de desbetreffende Spaanse autonome regio (Comunidad) schenkbelastingvrijstellingen bestaan voor kinderen die geschonken krijgen van ouders. Dit kan een voordeel opleveren in de vergelijking met de hiervoor als eerste genoemde methode (verkoop aan de kinderen).

Optie 3: minder erfbelasting?

Antwoord: Ja, erfbelasting kan worden bespaard indien bij overlijden van de eerste ouder de Spaanse woning niet aan de langstlevende echtgenoot wordt toegedeeld (zoals wel het geval zou zijn bij een ‘standaard-langstlevende testament’), maar aan de kinderen via een zogenaamd ‘flexibel langstlevende testament’ (zie www.erfrechtinspanje.nl). Ook dan kan de langstlevende ouder vruchtgebruik voorbehouden. Bij overlijden van die langstlevende ouder wordt de waarde van het vruchtgebruik dan alsnog alsware het een erfenis van de kinderen in de Spaanse erfbelasting betrokken, maar Nederland doet dat niet in dit geval! Er kan dus nimmer sprake zijn van dubbele erfbelasting. Bij het streven naar erfbelastingbesparing kan dan dus worden gefocust op de Spaanse erfbelasting door het maximaal benutten van de Spaanse erfbelastingvrijstellingen van de kinderen. Die zijn in Spanje veel hoger dan wij in Nederland gewend zijn. Door het toedelen van blote eigendom aan de kinderen kunnen deze optimaal worden benut. Bovendien is het zo dat Spanje dan geen winstbelasting heft (vererving van onroerend goed is daarvan vrijgesteld)

29 mei 2019

R.L. (Renato) Zanardi, notaris in Nederland en estate planner in Spanje

Verzorgd door Hak & Rein Vos juridisch adviseurs en notarissen: notarissen in Nederland én erfrechtadviseurs gevestigd in Albir (Costa Blanca) en Marbella (Costa del Sol). Zie voor eerdere columns onze website www.erfrechtinspanje.nl