SCHENKEN IN SPANJE – deel 4: de tweetrapsschenking

In deel 3 is de tweetrapsschenking al kort aangestipt. Met een tweetrapsschenking schenkt de schenker als het ware twee keer. De eerste schenking (eerste trap) vindt plaats aan een eerste begiftigde, onder voorwaarde dat bij diens overlijden het geschonken vermogen (of hetgeen hier van over is) alsnog doorschuift naar een tweede begiftigde (tweede trap). In dit artikel bespreek ik twee handige toepassingen van de tweetrapsschenking die de schenker niet alleen de mogelijkheid geven om over zijn graf te regeren, maar ook flink erfbelasting te besparen voor zijn erfgenamen.

Casus
Voor een beter begrip illustreer ik deze toepassingen aan de hand van een inmiddels achterhaalde casus.
Reinier, een rijke weduwnaar van in de zestig heeft drie kinderen. Zijn twee dochters, Stephanie en Caroline zijn inmiddels gehuwd en hebben ieder zelf kinderen. Zijn zoon, Albert, is vrijgezel en heeft geen kinderen. De verwachting is dat Albert geen vaste relatie zal aangaan en ook geen kinderen zal krijgen.

Eerste trap: kind –> tweede trap: andere kind(eren)
Reinier wil een deel van zijn vermogen gaan schenken aan zijn kinderen, maar wil dat het geschonkene binnen de familie blijft. Om te beginnen wil hij voorkomen dat Albert een testament maakt waarmee het geschonken vermogen mogelijk geheel of deels aan anderen toekomt dan aan zijn twee zusters. Echter, óók in het geval Albert geen testament zou maken is het resultaat niet ideaal. Zijn vermogen (inclusief het geschonkene) zal dan wel automatisch aan Stephanie en Caroline toekomen, maar zij betalen in dat geval het hoogst mogelijke Nederlandse erfbelastingtarief. Het Nederlandse erfbelastingtarief voor vererving tussen broers/zusters bedraagt 30-40%!

Advies
Op advies van zijn adviseur legt Reinier de schenkingsovereenkomst vast in een notariële akte. Hierin wordt opgenomen dat hetgeen bij het overlijden van Albert blijkt over te zijn van het aan hem geschonken vermogen alsnog toekomt aan Stephanie en Caroline. Die ‘tweede trap’ voorkomt dat Albert met een eigen testament kan beschikken over het geschonken vermogen. Maar dit is óók fiscaal heel gunstig. Als Stephanie en Caroline dit vermogen op grond van de tweede trap ontvangen, worden zij geacht dit rechtstreeks van hun vader geschonken te hebben gekregen en niet als een erfenis van hun broer. Zij betalen dan ‘slechts’ het tarief dat van toepassing is op schenkingen tussen ouder en kind, ofwel 10-20% in plaats van de 30-40% erfbelasting bij vererving tussen broers/zusters. Dit scheelt dus meer dan de helft aan belasting!

Eerste trap: kind –> tweede trap: kleinkinderen
Reinier wil uiteraard ook schenken aan Stephanie en Caroline. Maar ook hierbij wil hij geregeld hebben dat het geschonkene in de familie blijft. Hij wil niet dat het geschonken vermogen bij overlijden van een dochter bij haar echtgenoot terechtkomt. Rechtstreeks schenken of via zijn testament laten vererven aan zijn kleinkinderen is een alternatief, maar heeft als groot nadeel dat zijn kleinkinderen hierover maar liefst 18-36% schenk- respectievelijk erfbelasting moeten betalen. Bovendien zouden er nog kleinkinderen na zijn overlijden kunnen worden geboren die dan zouden worden overgeslagen. Hij realiseert zich bovendien dat als hij rekening houdt met een eventuele partner/echtgenoot van Albert, hij ook rekening moet houden met de mogelijkheid dat Albert alsnog kinderen verwekt.

Advies
Met het oog hierop wordt in de notariële schenkingsovereenkomst aan Albert, Stephanie en Caroline vastgelegd dat al hetgeen bij hun overlijden blijkt over te zijn van het geschonken vermogen primair toekomt aan de eigen kinderen. Zijn die er niet dan gaat de tweede trap richting broer/zusters. Maar daarmee is het hiervoor genoemde (onderstreepte) fiscale nadeel nog niet opgelost. Die oplossing wordt alsnog geboden door in de schenkingsovereenkomst op te nemen dat Albert, Stephanie en Caroline, indien zij kinderen nalaten, juist wél in hun testament over het geschonkene mogen beschikken, maar dan alléén ten gunste van hun eigen kinderen. Als zij dit goed in hun testament opnemen erven de kleinkinderen het geschonken vermogen alsnog tegen het lagere ouders-kinderen-(erf)belastingtarief van 10-20% in plaats van tegen het 18-36%-schenkbelastingtarief dat van toepassing zou zijn als het doorschuiven via de tweede trap van de schenkingsovereenkomst zou plaatsvinden.

Flexibel schenken
Tijdens diverse gesprekken met zijn adviseur en kinderen ziet Reinier in dat een tweetrapsschenking nogal zuur kan uitpakken voor de partners/echtgenoten van zijn kinderen. Wellicht komen Albert of zijn zusters pas te overlijden na een tientallen jaren durende gelukkige relatie. Die echtgenoot of partner moet opeens een flinke financiële aderlating ondergaan als de tweede trap van de schenking in werking treedt. Reinier laat zich om die redenen bewegen om in de notariële schenkingsovereenkomst op te nemen dat Albert, Stephanie en Caroline de bevoegheid krijgen om in hun eigen testament het vruchtgebruik van het geschonken vermogen aan hun (eventuele) partner/echtgenoot te vermaken. Even later ziet Reinier een van zijn schoonzoons bij de Ferrari-dealer in het dorp rondlopen en voegt – in overleg met zijn adviseur – alsnog toe in de nog te ondertekenen schenkingsovereenkomst dat hij de schenking gedurende zijn resterende leven op elk gewenst moment moet kunnen herroepen.

Conclusie
Met deze casus heb ik willen illustreren dat de beschikbare mogelijkheden tot het structureren van vermogensoverheveling naar de volgende generatie door middel van schenking hand in hand kunnen gaan met forse fiscale besparingen van schenk/erfbelasting. De boodschap: laat u niet beperken in uw mogelijkheden door hetgeen u niet weet. Ieder zijn eigen vak. Laat u goed adviseren.

14 december 2017

R.L. (Renato) Zanardi,notaris in Nederland en estate planner in Spanje

Zie ook:

> SCHENKEN IN SPANJE – deel 5: tweetrapsschenking – repareren vóór emigreren

> SCHENKEN IN SPANJE – deel 3: onder voorwaarden of voorbehoud

> SCHENKING IN SPANJE – deel 2: de uitsluitings- en herroepingsclausule

> SCHENKING IN SPANJE – deel 1: inleiding