HET NEDERLANDSE STANDAARD-TESTAMENT: GOED OF NIET GOED VOOR SPANJE (deel 1)

In Nederland noemen we een langstlevende testament vaak een ‘standaardtestament’. Echtparen die zich goed laten voorlichten komen er echter vaak achter dat er bij hen toch een of meer bijzondere aandachtspunten zijn. Door de juiste vragen te stellen en (realistische) scenario’s te schetsen komen die aandachtspunten vanzelf naar boven.

Wanneer ben je geen standaardgeval?

Daar zijn heel veel voorbeelden van. Zo is een ‘fusiegezin’ bijvoorbeeld iets dat niet meer als iets bijzonders wordt gezien. Maar voor het erfrecht is het direct geen standaardgeval meer. Een ander goed voorbeeld is het Nederlandse echtpaar (of ongehuwde partners) met bezit in Spanje. Of zij het willen of niet: zij zijn per definitie geen standaardgeval. In dit artikel laat ik het meest populaire Nederlandse standaard-testament de revue passeren en laat ik zien waarom deze in de basis (dus zonder nadere aanpassingen en aanvullingen) ongeschikt is voor Nederlanders met bezit in Spanje. In de daarop volgende artikelen in dit blad bespreek ik telkens een ander Nederlands standaardtestament. Wellicht zit dat van u er ook bij!

Wettelijke verdeling

De ‘wettelijke verdeling’ is in Nederland de kampioen van de standaard-langstlevende regelingen. Waarom? Het is de regeling die zelfs geldt als er geen testament is gemaakt. De echtgenoot verkrijgt automatisch alle eigendommen. De kinderen zijn ook erfgenamen, maar krijgen hun erfdeel in de vorm van een geldvordering op hun (stief)ouder die zij niet eerder kunnen opeisen dan na het overlijden van die (stief)ouder. Maar dit ‘automatisme’ geldt niet als het echtpaar in Spanje woont. Europese wetgeving bevat de regel dat de wet van de woonplaats (i.c. Spanje) bepaalt hoe de erfenis wordt geregeld en in hoeverre daarvan bij testament kan worden afgeweken. De Spaanse wet kent geen langstlevende regeling en maakt het onmogelijk er een te maken middels een testament.

Rechtskeuze

Het in Spanje woonachtige echtpaar moet dus zorgen dat de Nederlandse wet van toepassing is in plaats van de Spaanse. Dat kan op grond van diezelfde Europese regels. Een testament is dan een must. Één zin daarin is in beginsel voldoende: de verklaring van de echtgenoot dat de Nederlandse wet van toepassing is op zijn ‘nalatenschap’ (een zogenaamde ‘rechtskeuze’). De Nederlander heeft daarmee in één klap niet alleen de Nederlandse wet, maar ook de wettelijke verdeling van toepassing verklaard. Dat zinnetje kan ook rechtsgeldig in een Spaans testament worden opgenomen, maar…

AANDACHTSPUNTEN BIJ EEN WETTELIJKE VERDELING

Één zin is niet genoeg voor de Spaanse notaris

Een Spaanse notaris weigert normaliter een testament te tekenen met daarin slechts een rechtskeuze. Reden: hij moet de rechtsgevolgen van die rechtskeuze kunnen uitleggen aan zijn cliënt, maar hij kent de Nederlandse wet niet. Hij zal willen dat de echtgenoten die rechtsgevolgen zelf ‘verklaren’ in de (Spaanse) tekst van hun testamenten. Die verklaring moet dan wel precies aansluiten bij de Nederlandse wet. Bij afwijkingen prevaleert de tekst van het testament. Het luistert dus nauw. Alleen een Nederlandse notaris kan dat. Een heel gedoe, maar als je niet naar Nederland wilt kan het niet anders. Let op wie u hiervoor in Spanje inschakelt. Er zijn weinig belangen die zwaarder wegen dan het belang van uw echtgenoot!

Bij ‘fusiegezinnen’ is de wettelijke verdeling ‘linke soep’

Voor fusiegezinnen is de standaard-wettelijke verdeling linke soep. Ondanks de wettelijke verdeling krijgen stiefkinderen nu opeens zeer sterke aanspraken (zogenaamde ‘wilsrechten’) op de eigendommen van hun overleden ouder. De stiefouder kan slechts het vruchtgebruik behouden. Dat is geen luxe. Hij/zij mag blijven wonen in het huis maar niet verkopen; hij/zij krijgt de rente van de banktegoeden maar mag niet interen. In een testament kan dit nadeel worden opgeheven. Weet uw Spaanse adviseur hoe dit werkt?

Krijgen uw kinderen hun geld wel als de langstlevende echtgenoot in Spanje woont/overlijdt?

Na uitschakeling van de ‘wilsrechten’ ligt het zwaartepunt van de macht bij de langstlevende stiefouder. Wie benoemt hij/zij zelf tot erfgenamen (wie krijgt dus uiteindelijk alle eigendommen?). En hoe krijgen de stiefkinderen de erfenis van hun overleden eigen ouder (die geldvorderingen) betaald van die erfgenamen als zij zelf die erfgenamen niet zijn? Advocaten in Spanje weten hoe moeilijk dit is. Als je dit je eigen kinderen niet wilt aandoen zul je daarvoor waarborgen moeten opnemen in je testament. Weet uw Spaanse adviseur hoe (zonder de wettelijke verdeling te beschadigen)?

Stel: de langstlevende echtgenoot wil helemaal niet alle bezittingen in eigendom krijgen. Wat dan? 

Stel: de langstlevende echtgenoot wordt op zeer hoge leeftijd weduw(e)naar. Hij/zij wil die eigendommen helemaal niet meer. Afwijken van de wettelijke verdeling is echter in beginsel onmogelijk. Doorschuiven van die eigendommen richting de kinderen- direct vanuit de nalatenschap van de eerstoverleden echtgenoot – dus ook niet. Erg jammer, want dat is fiscaal vaak erg gunstig. Verkopen of schenken door de langstlevende echtgenoot aan de kinderen daarentegen meestal veel minder. Weet uw Spaanse adviseur hoe hij het testament anders kan inrichten, zodanig dat de langstlevende echtgenoot andere keuzes kan maken in plaats van verplicht te zijn alles in eigendom te krijgen?

De wettelijke verdeling leidt soms tot (veel) meer Spaanse erfbelasting

De Spaanse fiscus bestempelt de echtgenoot die vanwege de wettelijke verdeling alle eigendommen erft als enig erfgenaam. De erfdelen/geldvorderingen van de kinderen vindt de Spaanse fiscus fiscaal irrelevant. Gevolg: slechts de erfbelastingvrijstelling van de langstlevende echtgenoot kan worden benut (die is – bijvoorbeeld – aan de Costa Blanca slechts 100.000 euro). Die van de kinderen (vaak een gelijk bedrag; afhankelijk van de Comunidad waar de bezittingen gelegen zijn) blijft onbenut. Erg jammer!

Spaanse én/óf Nederlandse erfbelasting kan vaak worden voorkomen, maar niet met een ‘standaard wettelijke verdeling’

Als een Nederlander in Nederland woont of overlijdt binnen 10 jaar na zijn emigratie naar Spanje is er ook nog Nederlandse erfbelasting. Door speciale aanvullingen aan de wettelijke verdeling kan Spaanse en/of Nederlandse erfbelasting vaak worden voorkomen. Is uw Spaanse adviseur hiervan op de hoogte?

augustus 2020

R.L. (Renato) Zanardi, notaris in Nederland en estate planner voor Nederlanders in Spanje

Verzorgd door Hak & Rein Vos juridisch adviseurs en notarissen: notarissen in Nederland én erfrechtadviseurs gevestigd in Albir (Costa Blanca) en Marbella (Costa del Sol). Zie voor eerdere columns onze website www.erfrechtinspanje.nl.