Huwelijksvoorwaarden onder de zon

Als we het hebben over het regelen van de nalatenschap, denken we natuurlijk aan het maken van een testament. Voor een goede nalatenschapsplanning dient echter allereerst te worden nagedacht over het gewenste “huwelijksvermogensregime”, met andere woorden: is er sprake van een huwelijk in “algehele gemeenschap van goederen” of “onder huwelijksvoorwaarden”? Welke aandachtspunten zijn er in dit kader als het gaat om het Nederlandse echtpaar dat een huis in Spanje bezit?

In Nederland geldt dat wie het ja-woord geeft zonder vooraf bij de notaris een akte van huwelijksvoorwaarden te tekenen, gehuwd is in algehele gemeenschap van goederen. Met andere woorden: alle bezittingen en schulden van beide echtgenoten worden op één hoop gegooid; de echtgenoten zijn ieder voor de helft gerechtigd respectievelijk aansprakelijk. Indien echtgenoten willen afwijken van dit wettelijke systeem, dan dient dit te worden vastgelegd in een akte van huwelijksvoorwaarden. De bekendste huwelijksvoorwaarden houden in dat er in het geheel geen huwelijksgemeenschap ontstaat. Deze huwelijksvoorwaarden zorgen er dus juist voor dat elk van de echtgenoten eigen bezittingen heeft en eigen schulden. Dit soort huwelijksvoorwaarden kunnen dus tot gevolg hebben dat de vermogens van echtgenoten zich gedurende het huwelijk onafhankelijk van elkaar ontwikkelen. De echtgenoot die het inkomen vergaart wordt meestal de “rijkste” echtgenoot, de huishoudende echtgenoot de minst rijke. Om dit verschil aan het einde van het huwelijk enigszins glad te strijken worden vaak verrekenafspraken in de huwelijksvoorwaarden opgenomen. Deze dienen vaak tevens om successierecht te besparen.

De “algehele gemeenschap van goederen” blinkt uit in eenvoud. Eenvoud is een waardevolle eigenschap als het gaat om nalatenschapsplanning. Nooit (!) zullen fiscus of kinderen in dat geval de discussie aangaan over de vraag welk aandeel in het totale huwelijksvermogen toebehoorde aan de overleden echtgenoot. De nalatenschap bestaat immers precies uit de helft van het totale huwelijksvermogen! Dit kan een hoop tijd, ergernis en kosten besparen bij de afwikkeling van de nalatenschap. Het bestaan van een algehele gemeenschap van goederen leidt meestal ook tot forse successiebesparing. Het huwelijksvermogen vererft namelijk in twee redelijk gelijke delen aan de kinderen (en voor het successierecht geldt altijd: “spreiden is besparen!”). Tenslotte is het zo dat de algehele gemeenschap van goederen optimale flexibiliteit biedt bij de afwikkeling van de nalatenschap, met als voordeel dat een goed doordacht testament ook voor de volle honderd procent kan worden benut, ongeacht wie van de beide echtgenoten het eerst overlijdt. Ter illustratie hiervan een voorbeeld: een echtpaar met twee kinderen heeft een huis. De vrouw overlijdt. Krachtens haar testament het huis rechtstreeks aan de kinderen worden toegedeeld, met levenslang vruchtgebruik voor de langstlevende. We onderscheiden 3 mogelijke situaties. (1) Echtpaar had huwelijksvoorwaarden, en de man had het huis destijds aangeschaft. De testamentaire mogelijkheid kan niet worden benut. Het huis behoort immers niet tot de nalatenschap van de vrouw!. (2) Echtpaar had huwelijksvoorwaarden, en het huis was destijds door beiden aangeschaft. De testamentaire mogelijkheid kan slechts voor de helft (het halve huis) worden benut. (3) Echtpaar had algehele gemeenschap van goederen. Het huis kan dan toch in zijn geheel aan de kinderen worden toegedeeld, met vruchtgebruik voor de man, ondanks dat het huis destijds niet door de vrouw is aangeschaft!

Voor Nederlanders in Spanje geldt overigens dat het door hen gekozen Nederlandse huwelijksgoederenregime in beginsel wordt gevolgd. Voor huwelijken in algehele gemeenschap van goederen die zijn gesloten na 1992 kan dit echter anders zijn! Na een verblijf in Spanje van 10 jaar of meer zal er een automatische “switch” plaatsvinden naar het Spaanse systeem (een soort “gemeenschap van vruchten en inkomsten”). Dat wilt u echt niet! De oplossing is simpel en voorkomen is beter dan genezen! Laat u dus goed informeren! De algehele gemeenschap van goederen heeft in Spanje dezelfde juridische en fiscale voordelen als in Nederland. Met name fiscaal geldt dit in veel mindere mate voor verrekenbedingen in huwelijksvoorwaarden.

Conclusie

Nederlandse echtparen die ooit huwelijksvoorwaarden hebben gemaakt die thans feitelijk en juridisch geen nut meer vervullen, worden geadviseerd deze op te heffen. Voor een Nederlandse notaris is dit een koud kunstje. Wel moet hij daarbij gelijk checken of uw testamenten (vooral fiscaal) “Spanje-proof” zijn. Zie hiervoor mijn eerdere Hallo-artikel “langstlevende (testament) onder de zon”.

mr. R.L. Zanardi, Nederlandse notaris en international estateplanner in Spanje

zie ook de nieuwste artikelen over dit onderwerp, te weten:

2/16 Huwelijksvermogensrecht en huwelijksvoorwaarden als instrumenten van juridische en fiscale estate planning in Spanje

6/16 Verdelen huwelijksgemeenschap na overlijden