(6/16) VERDELEN HUWELIJKSGEMEENSCHAP NA OVERLIJDEN

Ik heb twee weken geleden deze artikelenreeks over het ideale testament voor Nederlanders met bezit in Spanje onderbroken om melding te kunnen maken van het belangrijke nieuws over de versobering van de erfbelasting/successierecht-vrijstellingen in de Comunidad Valencia per 1 januari 2017. Aangezien dit ‘ideale testament’ belangrijker wordt naarmate de vrijstellingen lager worden, pak ik de draad graag weer op en ga ik het dit keer hebben over de rol die de huwelijksgemeenschap in dat kader kan spelen.

Veel Nederlanders hebben voorafgaande het huwelijk gekozen voor huwelijksvoorwaarden. Het betreft dan een vóórhuwelijkse overeenkomst tussen echtgenoten om in meer of mindere mate af te wijken van het wettelijk vermogensstelsel van de algehele gemeenschap van goederen. In dit artikel ga ik het hebben over de voordelen van een huwelijksgemeenschap bij nalatenschapsplanning, zodat dit artikel feitelijk een vervolg is op deel 2/16 van deze artikelenreeks.

Verdelen van een huwelijksgemeenschap: vergelijking met echtscheiding

Indien echtgenoten gemeenschappelijke eigendommen verkrijgen door het ontstaan van een huwelijksgemeenschap in plaats van door een gezamenlijke aankoop, dan behoren deze eigendommen toe aan beide echtgenoten, ieder voor de helft, ongeacht de tenaamstelling. Bij een echtscheiding moeten de ex-echtgenoten die gemeenschappelijke eigendommen verdelen. “CD voor jou, CD voor mij”; u kent het liedje vast wel. Maar bij ‘onsplitsbare eigendommen’, zoals de echtelijke woning, krijgt “de een het goed, en de ander de poet”. Ook dát heet ‘verdelen’.

Verdelen van een huwelijksgemeenschap bij overlijden

Na echtscheiding is verdelen pure noodzaak. De ex-echtgenoten moeten immers ieder hun eigen weg kunnen gaan. Overlijden is echter ook het einde van een huwelijk, en in die zin vergelijkbaar. Ook dan behoort verdelen tot de mogelijkheden als sprake is van een huwelijksgemeenschap, maar is niet altijd noodzakelijk. In het (veelvuldige) geval van een standaard langstlevende testament komen alle bezittingen immers toch in één hand.

Spain is different!

Maar echtparen die bezit hebben in Spanje of in Spanje wonen zijn geen standaardgeval. Dat wordt te vaak vergeten. De onvoorziene financiële/fiscale consequenties van een overlijden (zoals erfbelasting/successierecht) worden vaak onderschat. Spanje is geen Nederland!

Nalatenschapsplanning: wijziging van huwelijksvoorwaarden

Ter voorkoming van onvoorzien nadeel dienen alle financiële consequenties van het overlijden vooraf in kaart te worden gebracht. De oplossing kan dan liggen in een nalatenschapsafwikkeling waarmee de achterblijvende echtgenoot bepaalde eigendommen niet, en andere eigendommen juist wél op naam krijgt. Een verdeling van de bestaande huwelijksgemeenschap, die dan vooraf gaat aan de uiteindelijke definitieve verdeling van de nalatenschap, kan een deel van deze oplossing vormen. Als er bij de echtgenoten nog geen huwelijksgemeenschap bestaat kan deze mogelijk alsnog in het leven worden geroepen door de bestaande huwelijkse voorwaarden te wijzigen of om te zetten in een algehele of beperkte huwelijksgemeenschap.

Het verdelen van de huwelijksgemeenschap na een overlijden

De vergelijking met een echtscheiding is wellicht vreemd, maar wel verhelderend. Met een dergelijke verdeling stellen we immers vast welke echtgenoot welke tot de gemeenschap behorende bezittingen in eigendom krijgt. De bezittingen die – in geval van verdelen ná overlijden van een echtgenoot – worden ‘toegewezen’ aan de overleden echtgenoot, behoren dan tot diens nalatenschap, en komen daarmee binnen de invloedsfeer van diens testament. Andersom: bezittingen die maar beter niet tot zijn nalatenschap kunnen behoren worden dan aan de langstlevende echtgenoot toegewezen. Als de tot de huwelijksgemeenschap behorende Spaanse woning daarbij wordt toegewezen aan de langstlevende echtgenoot, behoort deze uiteindelijk niet tot de nalatenschap van de overleden echtgenoot (ook niet voor de helft!), en is er geen Spaanse erfbelasting over de waarde van deze Spaanse woning verschuldigd!

Vervolgens: verdelen van de nalatenschap via het testament

Maar ook het toewijzen aan de (nalatenschap van de) overleden echtgenoot kan gunstig zijn. Het in de aanhef van dit artikel bedoelde ideale testament voor Nederlanders met bezit in Spanje maakt het dan vervolgens mogelijk de gehele woning op de fiscaal meest gunstige wijze te verdelen over echtgenoot en kinderen, zodanig dat (ook) de erfbelastingvrijstellingen van de kinderen optimaal worden benut. Het ideale testament is pas écht ideaal als het de langstlevende echtgenoot tevens de mogelijkheid geeft om te blijven acteren als ware hij/zij enig eigenaar van de Spaanse woning, want alleen dan is het testament een écht langstlevende testament. Zie ook deel 1/16 van deze artikelenreeks.

Conclusie

De wijze waarop het huwelijksvermogen juridisch is georganiseerd (huwelijksgemeenschap, huwelijksvoorwaarden) is – naast de inhoud van het testament – van groot belang voor een optimale nalatenschapsplanning. Eventuele huwelijksvoorwaarden kunnen mogelijk worden aangepast. De resultaten kunnen verbluffend zijn. In plaats van tienduizenden euro’s te betalen, komt de echtgenoot mogelijk weg zonder één cent Spaanse erfbelasting. Niet onbelangrijk als in het concrete geval ‘de centen’ hoofdzakelijk ‘in de stenen’ zitten en niet op de bank staan.

Tot volgende week

8-12-2016

R.L. (Renato) Zanardi,notaris in Nederland en estate planner in Spanje

> lees nu het volgende artikel in deze artikelenreeks: 7/16 Nalatenschapsplanning met een Nederlands testament