WAT WORDT IN SPANJE VERSTAAN ONDER NALATENSCHAPSAFWIKKELING? (Deel 1)

Nederlanders hebben over het algemeen nog steeds een te hoge pet op van de invloed die de Spaanse wet en autoriteiten hebben op de vererving en de afwikkeling van een nalatenschap op Spaans grondgebied. Zij zijn daardoor vatbaar voor de te beperkte visie van de Spaanse dienstverleners en autoriteiten op dit gebied. Wegens de Europese erfrechtverordening (2015) is het vooral de Nederlandse notaris met ‘affiniteit’ voor Spanje die er een ‘thuiswedstrijd’ speelt. Met name als er méér nodig is dan het aanpassen van de tenaamstelling van het Spaanse onroerend goed en een Spaanse successieaangifte is hij onmisbaar. Hij heeft het totaaloverzicht. Om zijn oordeel moet eigenlijk altijd worden gevraagd, ook al lijkt het allemaal nog zo eenvoudig.

Spaanse invloeden

De juridische invloed van de Spaanse wet en autoriteiten is minimaal. Er zijn zeker bijzonderheden, praktische aandachtspunten, en vooral zeer veel formaliteiten en administratieve rompslomp. Maar de échte antwoorden staan in de Nederlandse en niet in de Spaanse wet. Wel moet bij de beantwoording rekening worden gehouden met de Spaanse context, zodat de bedoelde ‘affiniteit’ met Spanje een serieus vereiste is. Vooral als het er écht om gaat. Denk aan een situatie met stiefkinderen, of een minder harmonieuze verstandhouding tussen de betrokkenen. De formaliteiten die in Spanje voor een correcte afwikkeling van de nalatenschap moeten worden verricht zijn in deze complexere gevallen niet veel anders dan in een standaardgeval, maar de Nederlandse notaris moet overwerken. Vooral als de voorbereiding (het testament) slecht is, wat nogal eens voorkomt in Spanje. Zélfs als het gaat om de Spaanse erfbelasting speelt hij feitelijk de hoofdrol. Het Nederlandse erfrecht bevat de ‘tools’ om die belasting te ontgaan of uit te stellen tot een geschikter moment. Als hij maar weet welke erfbelastingvrijstellingen in de verschillende autonome Spaanse regio’s bestaan kan hij ze met ‘zijn tools’ optimaal benutten.

Een standaardgeval!

We nemen in dit eerste deel de meest simpele situatie als startpunt. Een echtpaar dat in algehele gemeenschap van goederen is gehuwd, heeft twee kinderen in Nederland en een koopwoning in Spanje. De man overlijdt. Het echtpaar heeft ooit standaard langstlevende testamenten laten opstellen bij een Nederlandse notaris, met daarin een rechtskeuze voor het Nederlands (erf)recht. Er zijn vele soorten langstlevende testamenten, maar ze hebben allemaal gemeen dat de echtgenoot alle eigendommen in handen kan krijgen. Het meest populaire type is het testament waarbij de eigendomsovergang op de langstlevende echtgenoot automatisch plaatsvindt door het overlijden. Voor die eigendomsverkrijging is geen enkele formele handeling nodig behalve dat de langstlevende de nalatenschap aanvaardt. Wat moet er nu nog gebeuren? Een terechte vraag. De echtgenoot is toch al eigenaar?

Registratie van eigendom

Van een aantal belangrijke bezittingen (zoals onroerend goed of bankrekeningen) dient de eigendom, en elke wijziging hierin, te worden geregistreerd. Deze ordenende taak is opgelegd aan bepaalde instanties (zoals het Spaanse eigendomsregister of banken). Deze registratie is geen vereiste voor de eigendomsovergang. Daar heeft het testament immers al voor gezorgd in dit (standaard) geval. De doelstelling van registratie is ervoor te zorgen dat niemand kan beweren dat hij er niet mee bekend had kunnen zijn. Voor de rechtszekerheid in het rechtsverkeer is dit van groot belang, wat zich in de praktijk voor wat betreft onroerend goed ook vertaalt in het onverkoopbaar zijn zolang registratie ervan niet heeft plaatsgevonden.

Controle en recht

De registrerende instanties in Spanje kunnen uiteraard niet afgaan op de ‘blauwe ogen’ van de langstlevende echtgenoot uit het voorbeeld. Haar ‘recht’ moet eerst worden aangetoond. Maar om het recht van de langstlevende echtgenoot te kunnen verifiëren zou men in Spanje niet alleen kennis moeten nemen van de inhoud van het Nederlandse testament, maar ook van de Nederlandse wetgeving en heel veel andere onderliggende Nederlandse stukken. Dit is minimaal drie grenzen te ver.

De verklaring van erfrecht

Vandaar dat in grensoverschrijdende nalatenschappen sinds jaar en dag wordt gewerkt met een notariële erfrechtverklaring. In het onderhavige standaardvoorbeeld van een nalatenschap verklaart de Nederlandse notaris dan waaruit ‘het recht’ van de echtgenoot bestaat, en waarom. Dit document maakt alle overige onderliggende documenten en controles in Spanje overbodig. De Spaanse autoriteiten moeten de Nederlandse notaris namelijk wél op zijn blauwe ogen geloven. De Nederlandse notaris die de Spaanse taal beheerst kan deze verklaring van erfrecht in één keer tweetalig opstellen. Goedkoop en handig, want dezelfde verklaring kan dan ook in Nederland worden gebruikt waar immers meestal de overige bezittingen zijn gelegen. Ook de Spaanse notaris vindt de verklaring van erfrecht handig, omdat hij de inhoud van deze verklaring nagenoeg letterlijk kan overnemen, en daarmee zijn akte nagenoeg klaar is om bij het Spaanse eigendomsregister in te dienen. Heel veel meer wezenlijks hoeft hij er niet aan toe te voegen.

Welke handelingen dienen in Spanje te worden verricht en wie hebben we daarvoor nodig?

In het volgende deel van dit artikel zal ik alle onderdelen en handelingen behandelen van een volledige nalatenschapsafwikkeling in Spanje, waarbij ik in eerste instantie uitga van het hiervoor geschetste standaardgeval. Mogelijk komt er zelfs een deel 3.

Lezing

Dit artikel in twee of drie delen vormt de inleiding op de lezing over afwikkeling van een nalatenschap in Spanje die op 14 juni as. zal worden gegeven in de presentatiezaal op ons kantoor in Albir. Wilt u weten wat uw nabestaande(n) te wachten staat? Ga naar  het tabblad ‘LEZINGEN‘ op deze website, en schrijf u in. Gewoon telefonisch aanmelden voor de lezing mag natuurlijk ook (+34 965 020 254).

> lees hier deel 2 van dit artikel

25 mei 2017

mr. R.L. (Renato) Zanardi, notaris in Nederland en estate planner in Spanje