WIE? WAT? WAAR? … EN DE ERFBELASTING? (2)

In de vorige column heb ik besproken wat de invloed is van ‘wie erft’ en ‘wat hij erft’ op de te betalen erfbelasting in Spanje en Nederland. Wie de vorige column wil lezen gaat naar www.erfrechtinspanje.nl. In deze column kom ik toe aan de vraag wat de invloed is van ‘waar’ iemand iets erft. Daarna besteed ik – binnen het in deze en de vorige column besproken kader – aandacht aan de mogelijkheden om op erfbelasting te besparen.

1. Waar woonde de persoon die is overleden?

De Nederlandse fiscus is slechts bevoegd om erfbelasting te heffen over de waarde van een nalatenschap als de overledene in Nederland woonde. De woonplaats van de overledene is het enige criterium. Er zijn geen uitzonderingen. Over de bezittingen van een overleden Nederlander (waar ook ter wereld gelegen) wordt derhalve geen Nederlandse erfbelasting geheven als hij niet meer in Nederland woonde. Er zit echter één joekel van een adder onder het gras: de Nederlander die is vertrokken naar het buitenland (geëmigreerd) wordt voor de Nederlandse erfbelasting geacht nog 10 jaar in Nederland te wonen. Zo staat het in de Nederlandse Successiewet. Erfgenamen van een Nederlander die minder dan 10 jaar vóór zijn overlijden naar Spanje is geëmigreerd moeten derhalve nog altijd erfbelastingaangifte doen in Nederland. Daarin moet de waarde van alle goederen worden opgegeven, ongeacht waar ter wereld deze goederen zijn gelegen (zie hierna).

Voor de Spaanse erfbelastingheffing daarentegen is niet het woonland van de overledene, maar juist het woonland van de erfgenaam (of legataris) relevant (zie hierna)

2. Waar woont de persoon die erft?

Voor de Spaanse erfbelasting geldt als hoofdregel juist het omgekeerde. Niet het woonland van de overledene is doorslaggevend voor die hoofdregel, maar het woonland van degene die iets erft (de erfgenaam of de legataris). De Spaanse fiscus is volgens die hoofdregel slechts bevoegd om erfbelasting te heffen als die erfgenaam of legataris in Spanje woont. Als hij in Nederland woont is deze in Spanje dus in beginsel geen Spaanse erfbelasting verschuldigd. Hier geldt echter wel één uitzondering: in Spanje gelegen bezittingen zijn namelijk altijd belast met Spaanse erfbelasting, ongeacht waar de erfgenaam/legataris woont; zie hierna.

3. Waar liggen de goederen die worden geërfd?

Als de Nederlandse fiscus bevoegd is om erfbelasting te heffen (dus: als de overledene in Nederland woonde of geacht werd nog in Nederland te wonen; let op de hiervoor bedoelde 10-jaars-termijn!), wordt er in beginsel altijd geheven over de waarde van alle bezittingen van de overledene, ongeacht waar ter wereld deze zijn gelegen. Als die bezittingen (deels) in Spanje zijn gelegen, kan dit wel relevant zijn voor de toepassing van de regels die bestaan ter voorkoming van dubbele erfbelasting, mits die bezittingen ook in Spanje worden belast.

Als de Spaanse fiscus – conform de sub 2 bedoelde Spaanse hoofdregel – bevoegd is erfbelasting te heffen (dus: als erfgenaam of legataris in Spanje woont) wordt in beginsel altijd geheven over de waarde van alle bezittingen van de overledene, ongeacht waar in de wereld deze goederen zijn gelegen. Als de Spaanse fiscus daarentegen – wederom conform die hoofdregel – NIET bevoegd is erfbelasting te heffen (dus: erfgenaam of legataris woont NIET in Spanje), kan Spanje slechts erfbelasting heffen over de waarde van de in Spanje gelegen bezittingen van de overledene. Dit is de basis voor het ontstaan van het zogenaamde ‘heffingsvacuüm’ tussen Nederland en Spanje. Met het heffingsvacuüm kunnen Nederlanders die meer dan 10 jaar in Spanje wonen een in beginsel ‘oneindige’ erfbelastingbesparing realiseren, mits zij een goed testament hebben.

Heffingsvacuüm – standaardcasus

1. A en B zijn gehuwd, en wonen meer dan 10 jaar in Spanje. Hun twee kinderen (C en D) wonen in Nederland. In Spanje hebben zij een huis. De rest van hun bezit staat in Nederland op de bank. A overlijdt. B erft automatisch alle bezittingen van A (op grond van een standaard-langstlevende testament). In Nederland is geen erfbelasting verschuldigd omdat de 10-jaarstermijn is verlopen. Omdat B ook in Spanje woont, worden alle bezittingen (waar ook gelegen) bij B belast met Spaanse erfbelasting. Er is dus géén heffingsvacuüm.
2. Zelfde casus, maar A heeft nu geen standaard-langstlevende testament (ook geen Spaans testament), maar een slim, in Nederland getekend, ‘flexibel testament’. B kiest welke bezittingen zij wil erven en welke bezittingen zij rechtstreeks aan de kinderen wil laten toekomen. Zij kiest de Spaanse woning en een deel van het in Nederland gelegen bezit. De rest vererft dan aan de kinderen. De erfenis van de kinderen is dan onbelast. Immers: er is geen Nederlandse erfbelasting wegens verloop van de 10-jaars termijn, en er is geen Spaanse erfbelasting over de erfenis van de kinderen omdat de kinderen niet in Spanje wonen en hun erfenis niet bestaat uit Spaans bezit. De erfenis van de kinderen valt in het heffingsvacüum

We spreken van een heffingsvacuüm omdat normaliter minimaal één van de betrokken landen erfbelasting zou moeten kunnen heffen over de desbetreffende bezittingen.

Belastingbesparing door middel van een slim testament

Belastingbesparing bereikt men door een slim/flexibel testament, in Nederland getekend. Daarmee kunnen alle bij de langstlevende echtgenoot en kinderen beschikbare vrijstellingen/kortingen (in Spanje en Nederland) optimaal worden benut. Voor de Nederlanders die meer dan 10 jaar in Spanje wonen is het heffingsvacuüm in feite een bodemloze vrijstelling. Alles wat erin komt is onbelast!

22 november 2018

mr. R.L. Zanardi, notaris in Nederland en estate planner in Spanje

>>lees ook deel 1

Verzorgd door Hak & Rein Vos juridisch adviseurs en notarissen: notarissen in Nederland én erfrechtadviseurs gevestigd in Spanje (Costa Blanca en Costa del Sol). Zie voor eerdere columns onze website www.erfrechtinspanje.nl.