WONING IN SPANJE – DE EU-ERFRECHTVERORDENING EN UW TESTAMENT

Een stroom van informatie via de (social) media is op gang gekomen na de inwerkingtreding van de Europese erfrechtverordening op 17 augustus 2015. De verstrekte informatie is niet altijd even helder, en vaak zelfs op onderdelen onwaar. Wat is voor de Nederlander die woonachtig is of bezit heeft in Spanje relevant? Wij zetten het nog even voor u op een rijtje.

Welk recht is van toepassing: ‘gewone verblijfplaats’ of ‘rechtskeuze’

Indien bij uw overlijden uw ‘gewone verblijfplaats’ in Spanje is gelegen, dan vererft uw nalatenschap (uw vermogen) conform de regels van de Spaanse wet (het Spaanse erfrecht), tenzij u de Nederlandse nationaliteit bezit en in uw testament heeft opgenomen dat het Nederlandse erfrecht op uw nalatenschap van toepassing is (een zogenaamde ‘rechtskeuze’).

Twee adviezen

In het verlengde hiervan hebben wij twee adviezen voor alle Nederlanders die woonachtig zijn of bezittingen hebben in Spanje, te weten:

1. Neem een rechtskeuze voor Nederlands recht op in uw testament indien deze hierin nog niet is opgenomen.
2. Laat in dat geval ook de rest van uw testament door een Nederlandse notaris verzorgen, óók als het in Spanje wordt getekend bij een Spaanse notaris. Reden: het testament moet – vanwege de rechtskeuze voor Nederlands recht – goed functioneren onder de Nederlandse erfwetgeving. De Nederlandse notaris is nog steeds de enige jurist in Nederland die hier dagelijks mee werkt. Spaanse notarissen weten logischerwijs heel weinig van het Nederlandse erfrecht en kunnen inhoudelijk weinig bijdragen aan een correct werkend testament naar Nederlands recht. De desbetreffende Nederlandse notaris moet wel over basale kennis van het desbetreffende Spaans-regionale fiscale recht beschikken (met name de erfbelasting/het successierecht), en/of over een goed netwerk in de desbetreffende regio waar hij zijn vragen kwijt kan.

Bekijk hieronder het interview met ondergetekende en collega Judy Tromp in het programma ‘Woontips’ van RTL 4

Vragen die bij u opkomen

Vragen die bij u kunnen opkomen bij het lezen en zien van het vorenstaande proberen wij hierna alvast zoveel mogelijk te beantwoorden.

Wij zullen dit artikel op onze website www.erfrechtinspanje.nl telkens aanvullen met vragen waarmee wij in onze praktijk worden geconfronteerd, en de antwoorden op die vragen; uiteraard ook voorzien van de antwoorden op die vragen.

Vraag 1: Wat is mijn gewone verblijfplaats?

Uw gewone verblijfplaats is de plek op de wereld waar het centrum van uw maatschappelijk leven zich bevindt. Dat is niet persé de plek/het land waar u bent ingeschreven, of waar u belasting betaalt. Het is de plek waar u het grootste deel van het jaar ‘leeft’ in de meest uitgebreide zin.

Vraag 2: Waarom zouden nagenoeg alle Nederlanders zo’n rechtskeuze in hun testament moeten hebben staan?

Nagenoeg alle Nederlandse echtparen willen dat de langstlevende echtgenoot de eigendom van alle bezittingen op naam krijgt, en – bij leven – geen uitkeringen aan de kinderen hoeft te doen. De mogelijkheden hiertoe zijn uitdrukkelijk in de Nederlandse wet vastgelegd. Dit is niet in de Spaanse erfwetgeving vastgelegd! Onder Spaans erfrecht hebben kinderen bij het overlijden van de eerste ouder direct recht op een behoorlijk groot deel van de eigendommen. Als Spaans recht van toepassing is op de nalatenschap kan hiervan bij testament niet worden afgeweken. Een langstlevende testament waarin is vastgelegd dat de langstlevende alle bezittingen in eigendom verkrijgt en nog niets aan de kinderen hoeft uit te keren functioneert derhalve niet indien het Spaanse erfrecht van toepassing is op uw nalatenschap. Dit is ongeacht of dit langstlevende testament is opgesteld door een Nederlandse of een Spaanse notaris.

Met andere woorden: indien het Spaanse erfrecht van toepassing is op uw nalatenschap (omdat u geen rechtskeuze heeft opgenomen in uw testament en uw gewone verblijfplaats in Spanje ligt) zullen uw bezittingen direct (mede) aan uw kinderen toekomen en heeft uw echtgenoot de touwtjes niet meer in handen.

Vraag 3: Waarom moet ik naar een Nederlandse notaris en niet naar een Spaanse notaris als ik wil dat mijn nalatenschap naar Nederlands erfrecht vererft?

De Nederlandse notaris kent het Nederlands erfrecht als zijn broekzak. De Spaanse notaris niet. Een Nederlandse notaris zal nooit een testament opstellen voor iemand waarvan hij weet dat een buitenlands erfrecht op zijn nalatenschap van toepassing zal zijn. Dat de Spaanse notaris dit wel pleegt te doen komt niet omdat hij kennis heeft van de wetboeken van alle Europese landen, maar door het feit dat hij niet snel aansprakelijk is voor fouten omdat hij u laat verklaren dat u zelf weet hoe het Nederlandse erfrecht werkt. Onderschatting is gevaarlijk: het erfrecht geldt als een van de meest ingewikkelde wetgevingen uit het Nederlands Burgerlijk Wetboek.

Vraag 4: Moet ik ook kiezen voor Nederlands erfrecht als ik niet getrouwd ben en geen kinderen heb?

Het moet niet, maar is vaak nog steeds wel verstandig. Als uw ‘gewone verblijfplaats’ zich in Spanje bevindt ten tijde van uw overlijden, en u heeft geen rechtskeuze voor Nederlands recht opgenomen dan is op uw gehele nalatenschap het Spaans erfrecht van toepassing. Veel Nederlanders hebben een belangrijk deel van hun (overige) vermogen in Nederland. De Spaanse notaris zou dan het Nederlandse deel van de nalatenschap moeten gaan afwikkelen volgens de regels van het Spaanse recht (en moeten communiceren met de Nederlandse autoriteiten). Andersom werkt beter, met andere woorden: een rechtskeuze voor Nederlands erfrecht opnemen in uw testament zodat uw Nederlandse notaris alles kan regelen. Er zijn namelijk diverse Nederlandse notarissen die ervaring hebben met de afwikkeling van een nalatenschap in Spanje met toepassing van Nederlands recht omdat zij zich hierop hebben toegelegd, de Spaanse taal beheersen en over een goed netwerk in Spanje beschikken.

Voorts is het – ook als u geen echtgenote en kinderen heeft – verstandig om een rechtskeuze op te nemen indien een of beide ouders nog leven. Ouders hebben naar Spaans recht namelijk een legitieme portie vergelijkbaar met kinderen. Ook daarvan kan zonder een rechtskeuze van Nederlands recht niet worden afgeweken. Met een rechtskeuze voor Nederlands erfrecht kan dit wel omdat ouders naar Nederlands erfrecht geen legitieme portie hebben.

Ook als u gebruik wilt maken van een executeur kunt u beter een rechtskeuze opnemen voor Nederlands recht. De Nederlandse erfwetgeving kent een zeer uitgebreide en moderne regeling van ‘executele’. De Spaanse erfwetgeving – die erg oud is – niet. Ook dit zou een reden kunnen zijn om toch voor het Nederlandse erfrecht te kiezen, ook al gaat het dan niet om een langstlevende testament.

Vraag 5: Moet de bedoelde rechtskeuze in een testament zijn opgenomen dat ná 17 augustus aanstaande is getekend, of is een rechtskeuze in een testament van vóór 17 augustus 2015 ook goed?

De rechtskeuze voor Nederlands erfrecht die is opgenomen in een testament dat vóór 17 augustus 2015 is getekend is ook geldig.

Vraag 6. Wat als mijn echtgeno(o)t(e) vóór 17 augustus 2015 is overleden. Welk recht is dan van toepassing?

Dat is afhankelijk van een drietal andere vragen:

Lag de gewone verblijfplaats van de overledene in Nederland? Zo ja, dan is het Nederlandse erfrecht van toepassing op de nalatenschap.
Lag de gewone verblijfplaats in Spanje en had uw echtgenoot ten tijde van zijn overlijden al een rechtskeuze voor Nederlands recht in zijn testament staan? Zo ja, dan is het Nederlandse erfrecht op zijn nalatenschap van toepassing.
Ligt zijn gewone verblijfplaats in Spanje, en had hij geen rechtskeuze in zijn testament opgenomen, dan is het aantal jaren van belang dat hij zijn gewone verblijfplaats in Spanje had. Is dit minder dan 5 jaar, dan is het Nederlandse erfrecht op zijn nalatenschap van toepassing. Indien hij meer dan 5 jaar zijn gewone verblijfplaats had in Spanje (en geen rechtskeuze in zijn testament) dan is het Spaanse erfrecht op zijn nalatenschap van toepassing.

Hoe eerder u een rechtskeuze in uw testament opneemt, hoe beter!

Vraag 7: Heeft de Europese Erfrechtverordening ook betrekking op erfbelasting (successierecht)?

Nee, de verordening gaat over het erfrecht, niet over de erfbelasting. Laat wel goed bekijken wat de fiscale gevolgen zijn van een rechtkeuze. Zo pakt een ‘standaard’ Nederlands langstlevende testament fiscaal vaak zéér negatief uit in Spanje. Vooral in regio’s van Spanje waar de erfbelastingvrijstellingen beperkt zijn, zoals in Andalusië en Murcia.

Nog een laatste tip:

Laat u in ieder geval niet in verwarring brengen door stukjes in kranten en andere (social) media. Vooral niet als die zijn geschreven door Engelse adviseurs en advocaten/solicitors. Lees meer hierover in het artikel ‘The battle of the consultants’. Voor Engelsen die bezit hebben in Spanje is het inderdaad wél verstandig om – ten aanzien van dat bezit – een testament in Spanje te laten opstellen. De exacte redenen hiervoor laten wij even buiten beschouwing, maar heeft te maken met het feit dat Engeland (samen met Ierland en Denemarken) de Europese erfrechtverordening niet heeft bekrachtigd.

Mr. R.L. Zanardi, Nederlandse notaris en estate planner in Spanje