Een Spaans Testament – deel 2: langstlevende enig erfgenaam

Waar of niet waar? Als je een huis hebt in Spanje, heb je een Spaans testament nodig.

Wie zegt dat?

Degenen die dit zeggen ‘verkopen’ meestal ook wat anders. Het gaat bijvoorbeeld om bedrijven die huizen verkopen, of dienstverleners die juridische begeleiding verzorgen bij de aankoop van een Spaanse woning. Of zij die administratieve diensten verlenen ten behoeve van hen die een Spaanse woning bezitten. Zij regelen het Spaanse testament voor u.

Waarom zeggen zij het?

Om cliënten van dienst te zijn en bij hen de indruk van ultieme servicegerichtheid achter te laten. Bij buitenlanders in Spanje is die behoefte extreem groot. Helemaal niet verkeerd bedoeld; commercie en dienstbaarheid gaan hier hand in hand. Maar daar waar de commercie overheerst, verliest de kwaliteit van het advies aan betekenis.

Hoe gebeurt het?

In de inmiddels 11 jaar dat ik als Nederlandse notaris op Spaans grondgebied Nederlanders adviseer op het gebied van erfrecht (Nederlands recht wel te verstaan) hebben zich belangrijke ontwikkelingen voor gedaan. Ontwikkelingen die objectief gezien weerklank zouden moeten vinden in de wijze waarop testamenten worden geformuleerd en clausules worden toegepast. Maar ik zie in Spanje nog steeds dezelfde standaard-testamenten voorbij komen. Nog steeds wordt in het leeuwendeel van die testamenten de langstlevende echtgenoot tot enig erfgenaam benoemd, onder de toevoeging dat het testament slechts geldt met betrekking tot het Spaanse bezit.

Geeft dit altijd problemen?

Nee, vergelijk het met de situatie dat achteraf blijkt dat je niet verzekerd of onderverzekerd bent. Als het goed gaat, gaat het goed. Als het fout gaat, gaat het goed fout. Het mag dan relatief weinig fout gaan, maar het zal je maar overkomen. Ook komt men achteraf vaak niet te weten dat het beter had gekund. De nuances in de situatie zijn van groot belang voor een goed erfrechtadvies. De leeftijd van de testateur (en zijn echtgenoot) kan van belang zijn. Zijn er kinderen, kleinkinderen of stiefkinderen? Resident of niet? Hoe lang geleden geëmigreerd? De verhoudingen binnen het gezin, de omvang/samenstelling van het bezit in Nederland, Spanje of andere landen. Staat het spaargeld op de bank, in aandelen, of zit het ‘in de stenen’? Zijn er huwelijksvoorwaarden, en zo ja, hoe luiden die? Zal de langstlevende naar verwachting terugkeren naar Nederland? Is/blijft een kind vrijgezel? Heeft hij een bijstandsuitkering? Is het eerdere huwelijk ontbonden door echtscheiding of overlijden? Hoe is de nalatenschap van die eerdere echtgenoot dan afgewikkeld (zeer belangrijk!)? etc. etc. etc. Maar hier wordt in Spanje niet naar gevraagd. Er wordt ‘een testament’ geregeld. That’s it! Alsof alle mensen en alle situaties gelijk zijn. Het kan twee kanten op gaan: óf het Spaanse testament levert geen enkele bijdrage, óf het veroorzaakt een probleem of gemiste kans in fiscale of juridische zin. Als het effect negatief is, blijft dit niet beperkt tot de afwikkeling van het Spaanse deel van de nalatenschap, maar raakt het ook de rest.

Een voorbeeld

Echtgenoten A en B hebben 2 kinderen. Na het pensioen stoppen zij al hun spaargeld in een Spaanse vakantiewoning. Echtgenoten hebben een Nederlands langstlevende testament. A overlijdt. Op grond van het langstlevende testament zou de Spaanse woning volledig in eigendom toekomen aan echtgenoot B. De 2 kinderen zijn ook erfgenamen (samen met hun moeder B). Maar omdat B alle eigendommen verkrijgt (inclusief de Spaanse woning; het enige substantiële bezit) zouden de 2 kinderen hun erfdelen ontvangen in de vorm van een vordering op hun moeder B; pas opeisbaar als ook zij overlijdt. Bij overlijden van B in de toekomst zullen die vorderingen schulden zijn in haar nalatenschap. Die schulden verlagen het saldo van haar nalatenschap (bezittingen minus schulden), zodat in Nederland minder erfbelasting verschuldigd zal zijn. Dit heeft de familie ook voor ogen. Nadat de notaris die in Nederland de afwikkeling verzorgt mijn kantoor in Spanje heeft ingeschakeld om de Spaanse vakantiewoning op naam van B te (doen) stellen, en de Spaanse successieaangifte te verzorgen, blijkt echter (uit het Spaanse testamentenregister) dat A (en B) ook in Spanje een testament hadden. Hierin staat dat dit testament slechts van toepassing is op de Spaanse eigendommen, en dat de echtgenote (B) enig erfgename is. Tegenstrijdig dus met het Nederlandse testament. Dit had in het desbetreffende concrete geval de volgende gevolgen:

(1) B heeft de handtekeningen van de kinderen nodig om de Spaanse vakantiewoning op haar naam te kunnen stellen. Dit kost moeite want de kinderen zijn niet blij. Redenen:

(2) de kindsdelen/-vorderingen worden gereduceerd tot nagenoeg nihil. Oorzaak: als gevolg van het Spaanse testament ‘passeert’ de waarde van de Spaanse woning (het enige substantiële bezit van A en B) de erfdelen van de kinderen;

(3) bij toekomstig overlijden van B betalen de kinderen veel Nederlandse erfbelasting. Tegenover het bezit van hun moeder (de Spaanse woning) staan dan immers geen schulden (aan de kinderen). Het Spaanse testament levert hier dus geen bijdrage aan een goede nalatenschapsplanning. Sterker nog: zonder Spaans testament had de Spaanse woning zonder moeite – en zonder inspraak van de kinderen – op naam van B worden gesteld. Ook was er ten behoeve van de kinderen veel erfbelasting bespaard.

Advies

Maak één testament, liefst in Nederland, maar betrek in ieder geval een Nederlandse notaris bij het opstellen daarvan, en verwerk daarin nuttige bepalingen voor de vererving van uw Spaanse woning.

8 maart 2018

R.L. (Renato) Zanardi,notaris in Nederland en estate planner in Spanje

zie ook:

> EEN SPAANS TESTAMENT – deel 3: (on)zin op internet

> EEN SPAANS TESTAMENT – deel 1: Inleiding