(5/16) OVERLIJDEN ZONDER TESTAMENT – HET SPAANSE WETTELIJK ERFRECHT

Als er geen testament is regelt de wet hoe de vererving zal plaatsvinden. De eerste vraag luidt dus: welke wet geldt? De Nederlandse of de Spaanse. Het Nederlandse wettelijk erfrecht heb ik in de vorige column besproken (deel 4 van deze artikelenreeks). Maar wat als niet Nederlands, maar Spaans erfrecht in een concreet geval van toepassing is?

In het geval dat een overledene geen testament had, is Spaans wettelijke erfrecht van toepassing als de overledene in Spanje woonde. Sinds de inwerkingtreding van de Europese erfrechtverordening op 17 augustus 2015 is dit geldend (internationaal) recht. Overigens is dit ook zo indien die overledene wel een testament had, maar daarin geen rechtskeuze voor Nederlands erfrecht heeft opgenomen.

Spaans wettelijke erfrecht

Zoals het Nederlandse wettelijk erfrecht, bevat ook het Spaanse wettelijk erfrecht een regeling voor het geval de overledene (geen testament heeft gemaakt en) een echtgenoot en kinderen achterlaat. Maar daar houdt die vergelijking wel op! Daar waar het Nederlands wettelijk erfrecht in zo’n geval alle eigendommen aan de echtgenoot doet toekomen, waarmee de echtgenoot ook ‘alle touwtjes’ in handen krijgt, hangt de gewenste onbezorgde toekomst voor de achterblijvende echtgenoot op grond van Spaans erfrecht aan ‘een zijden draad’.

De kinderen zijn de enige erfgenamen

Spaans erfrecht wijst de kinderen in zo’n geval aan als enige erfgenamen. In tegenstelling tot de Nederlandse wet wordt de echtgenoot géén erfgenaam. De ‘zijden draad’ voor de echtgenoot bestaat slechts uit het recht van vruchtgebruik van een deel van de bezittingen die tot de nalatenschap behoren. Bovendien is het zo dat van deze regeling slechts in zéér beperkte mate kan worden afgeweken door wel een testament te maken. Een langstlevende testament zoals wij dat kennen in Nederland is daardoor naar Spaans recht niet mogelijk.

Vruchtgebruik

Ongeacht het aantal kinderen dat de overledene nalaat krijgt de echtgenoot op grond van de wettelijke regeling van één derde (onverdeeld) aandeel van de nalatenschap het vruchtgebruik. Van welke concrete goederen de echtgenoot het vruchtgebruik dan verkrijgt dient nog te worden onderhandeld met de kinderen. Het valt niet moeilijk in te zien wie vooral ‘de wrange vruchten’ plukt indien de relatie tussen echtgenoot en één of meer van de kinderen niet zo best is.

Vruchtgebruik is geen vetpot

Als onderling is uitgemaakt van welke goederen de echtgenoot het recht van vruchtgebruik verkrijgt, heeft de echtgenoot het gebruik en de ‘vruchten’ van die goederen. Gaat het om een huis, dan mag de echtgenoot hierin wonen of de huuropbrengst incasseren. Gaat het om een bankrekening, dan mag de echtgenoot de rente incasseren. Het huis verkopen of de rekening potverteren mag de echtgenoot niet. U kunt zich voorstellen dat dit mogelijk geen vetpot is voor de echtgenoot.

Een recht van vruchtgebruik is in Spanje ook niet méér dan een vruchtgebruik. Het is niet, zoals in Nederland veelal wel het geval is, een vruchtgebruik waarbij de rechten van de vruchtgebruiker kunnen worden uitgebreid met een zogenaamde vervreemdings- en verteringsbevoegdheid.

Terzijde: een vruchtgebruiktestament als besparingstestament

Adviseurs in Spanje en ook Spaanse notarissen adviseren Nederlanders met bezit in Spanje vaak een testament te maken op grond waarvan aan het Spaanse bezit aan de echtgenoot in vruchtgebruik toekomt, en aan de kinderen in blote eigendom. Doelstelling: het spreiden van de waarde van de nalatenschap over de echtgenoot en de kinderen zodat in Spanje ook de vrijstellingen van de kinderen kunnen worden benut (zie ook mijn recente artikel over de versobering van de Valenciaanse erfbelastingvrijstelling per 1 januari 2017).

Geen Ei van Columbus – het is geen écht langstlevende testament

Een dergelijk ‘Vruchtgebruiktestament’  wordt wel gepresenteerd als het fiscale ‘ei van columbus’, maar er wordt vaak niet bijgezegd dat er dan geen sprake meer is van een écht langstlevende testament. De langstlevende echtgenoot heeft immers niet meer alle touwtjes in handen (doch slechts een zijden draadje). Een misleidend advies derhalve.

Het spreiden teneinde ook de vrijstellingen van de kinderen te benutten is namelijk ook heel goed mogelijk met een speciaal (op Spanje afgestemd) langstlevende-testament, op grond waarvan de kinderen niets te vertellen hebben zolang de echtgenoot leeft. Laat u goed adviseren. Uw echtgenoot verdient het!

Alert: Ongehuwde partners en echtgenoten per 1 januari as. fiscaal gelijkgesteld (voor de erfbelasting)!

Ik maak voorts gebruik van deze gelegenheid om een ander nieuwtje te melden. Samenwoners die resident zijn in Valencia, en als zodanig geregistreerd zijn, hoeven per 1 januari as. niet meer te trouwen om dezelfde fiscale behandeling als echtgenoten te krijgen op het gebied van erfbelasting. De langstlevende partner heeft dan als erfgenaam (als zodanig benoemd op grond van een testament!) recht op dezelfde vrijstellingen als een echtgenoot. Nadere bijzonderheden volgen nog. Volg het ‘Laatste nieuws‘ op deze website.

17-11-2016

R.L. (Renato) Zanardi, Notaris in Nederland en Estate planner in Spanje

> Lees nu het volgende artikel in deze artikelenreeks: 6/16: ‘Verdelen huwelijksgemeenschap na overlijden’