LEVENSTESTAMENT IN SPANJE – deel 5: estate planning III (vervolg)

In dit vervolg (nr. III) binnen deel 5 van deze columnreeks gaan we verder met de casus van Peter en Miranda over de rol en mogelijkheden van een levenstestament bij estate planning.

Ideale combi: executeur en gevolmachtigde

Na het overlijden van Miranda haalt zoon Harold zijn wilsonbekwame vader (Peter) terug naar Nederland en brengt hem onder in een verzorgingstehuis. Direct start hij ook de afwikkeling van zijn moeders nalatenschap. Schriftelijk aanvaardt hij het erfgenaamschap, mede namens zijn vader, en ook het executeurschap (als plaatsvervanger van zijn wilsonbekwame vader). Daarmee stelt de Nederlandse notaris een ‘verklaring van executele’ op. Met dit relatief korte notariële document kan Harold zich waar nodig legitimeren als executeur. In die hoedanigheid beheert hij Miranda’s helft van de huwelijksgemeenschap. Als gevolmachtigde van zijn vader beheert hij Peters helft. Het betreft een onverdeeldheid, maar in die hoedanigheden mag hij vaststellen welke afzonderlijke bezittingen in zijn geheel tot welke helft behoren. Daarmee wordt vastgesteld op welke concrete bezittingen Miranda’s (flexibele) testament betrekking heeft, én op welke bezittingen de daarin opgenomen keuzemogelijkheden betrekking hebben. Straks blijkt dat dit een belangrijke stap is richting het gewenste resultaat. De échte nalatenschapsplanning (estate planning), die bij een flexibel testament pas plaatsvindt ná het overlijden,  kan dankzij het levenstestament van start gaan, ondanks dat Peter de desbetreffende keuzes niet meer zelf kan maken.

Uitvoering van het flexibele testament: het maken van de keuzes/het benutten van de vrijstellingen

Tijdens een uitgebreid gesprek met de Nederlandse notaris worden de mogelijkheden van Miranda’s flexibele testament op een rijtje gezet en afgezet tegen alle relevante omstandigheden van dat moment. Allereerst fiscaal: welke erfbelasting-/successievrijstellingen zouden kunnen worden benut. Peter en Miranda waren al meer dan 10 jaar weg uit Nederland. Nederland heft dan geen erfbelasting meer. Slechts de Spaanse erfbelastingregels zijn nog relevant. Hierdoor ontstaat een aantrekkelijk ‘heffingsvacuum’. Buiten Spanje woonachtige erfgenamen (zoals Harold) zijn dan nog slechts belast voor de Spaanse bezittingen die zij erven. Met een slim (flexibel) testament en slimme afwikkeling (in die volgorde) kan Harold Nederlandse bezittingen vrij van elke erfbelasting erven. Spaanse bezittingen kunnen door hem en zijn vader belastingvrij worden geërfd voor zover de waarde hiervan past binnen hun Spaanse erfbelastingvrijstelling. Peter is Spaans resident en kan dus geen gebruik maken van het heffingsvacuüm (ongeacht de ligging van de door hem te erven bezittingen). Wie uiteindelijk wat erft is afhankelijk van te maken keuzes. De kunst is dus om in het kader van de afwikkeling van Miranda’s nalatenschap achtereenvolgens: (1^e) de bezittingen behorende tot de huwelijksgemeenschap, én (2^e) de bezittingen behorende tot Miranda’s nalatenschap, op de ideale manier te verdelen. Harold is verplicht daarbij ook de belangen van zijn vader te behartigen. Dit is in diens levenstestament vastgelegd. Ter vergelijking: met een standaard langstlevende testament (ongeacht of dit is ‘Made in Holland’ of ‘Made in Spain’) komen alle bezittingen ‘gedwongen’ toe aan de langstlevende echtgenoot. Daardoor kan slechts diens vrijstelling worden benut. Van het heffingsvacuum en ook vrijstellingen van kinderen kan in het geheel geen gebruik worden gemaakt. Een flexibel testament teken je niet in Spanje. Zie hierna waarom.

De effectuering van de gemaakte keuzes in Spanje

De Spaanse woning is het enige Spaanse bezit (op een kleine Spaanse bankrekening na). Geholpen door zijn Nederlandse ‘Spanje-notaris’ kiest Harold (namens zijn vader) ervoor de Spaanse woning aan zichzelf toe te delen. Zijn Spaanse successievrijstelling wordt dan goed benut, maar ook voorkomt hij daarmee dat na Peters overlijden nogmaals een nalatenschapsafwikkeling in Spanje moet worden uitgevoerd. In het kader van de tenaamstelling van de Spaanse woning in het eigendomsregister blijkt ook het praktische nut van de afzonderlijke Spaanstalige volmacht die Peter destijds heeft getekend in samenhang met zijn levenstestament. Harold is daarin opvolgend gevolmachtigde (in geval van overlijden van Miranda). De opzet, tekst en (juridische) inhoud van die Spaanstalige volmacht sluit perfect aan bij hetgeen men in Spanje gewend is, zodat daarmee een soepele gang van zaken maximaal wordt bevorderd en geen vertalingen nodig zijn. In het levenstestament wordt naar deze afzonderlijk gepasseerde Spaanstalige volmacht verwezen zodat Harold ook bij gebruik van deze volmacht gebonden is aan de regels die Peter hem hierin heeft opgelegd.

De rol van de verklaring van erfrecht (legal opinion) bij de afwikkeling in Spanje

In het kader van de tenaamstelling van de Spaanse woning blijkt ook hoe goed het is dat het ingewikkeldere flexibele ‘Spanje-testament’ niet in Spanje is getekend, maar in Nederland. Geen Spaanse autoriteit krijgt dit testament, dat volledig gebaseerd is op Nederlandse wetten, onder ogen. Vertalen van het testament is niet nodig. De belangrijkste vervolgstap wordt gezet door de Nederlandse notaris. Deze Nederlandse ‘Spanje-notaris’ maakt een tweetalige ‘verklaring van erfrecht’, speciaal bestemd voor de autoriteiten in Spanje. De inhoud is strikt beperkt tot hetgeen aldaar nodig is voor de tenaamstelling van het bezit (Spaanse woning en bankrekening) en de vaststelling van het Spaanse successierecht. Niet-relevante informatie uit het testament wordt wijselijk achterwege gelaten (zoals keuzemogelijkheden die niet worden ‘gekozen’). Wel worden zo nodig toelichtende teksten toegevoegd, daar waar de verschillen tussen Spanje en Nederland tot misverstanden of interpretatieverschillen kunnen leiden. Deze efficiency-slag bij grensoverschrijdende nalatenschappen was ook de doelstelling die Europa voor ogen had bij het opstellen van de Europese erfrechtverordening die in 2015 in werking is getreden.

15 maart 2018

(wordt vervolgd)

R.L. (Renato) Zanardi,notaris in Nederland en estate planner in Spanje

zie ook:

> LEVENSTESTAMENT IN SPANJE – deel 5: estate planning II (vervolg))

> LEVENSTESTAMENT IN SPANJE – deel 5: estate planning 

> LEVENSTESTAMENT IN SPANJE – deel 4: rekening en verantwoording

> LEVENSTESTAMENT IN SPANJE – deel 3: méér dan een volmacht

> LEVENSTESTAMENT IN SPANJE – deel 2: verkoop woning en wilsonbekwaamheid

> LEVENSTESTAMENT IN SPANJE – deel 1: inleiding