(15/16) HET KEUZETESTAMENT – HET IDEALE TESTAMENT VOOR DE NEDERLANDER IN SPANJE

We naderen het einde van deze artikelenreeks over het ideale langstlevende testament voor de Nederlander die in Spanje woont en/of daar bezit heeft. We zullen zien dat dit testament – als het klaar is – een beetje kan worden vergeleken met een menukaart. In Nederland noemen we het een keuzetestament. Beide echtgenoten maken een dergelijk testament ten behoeve van de langstlevende. Voor een optimaal resultaat in Spanje zal die achterblijvende echtgenoot soms andere keuzemogelijkheden uit dit testament moeten benutten dan in een puur Nederlandse situatie het geval zou zijn. Bovendien bevat een keuzetestament, waarin voldoende rekening wordt gehouden met de situatie in Spanje, ook een aantal extra, specifieke keuzemogelijkheden.

Testeervrijheid

In deel 7 van deze artikelenreeks werd uitgelegd waarom een Nederlander via zijn testament zijn bezittingen (het huis, die oldtimer, de effectenportefeuille en muntverzameling) kan toedelen aan wie hij wil: aan zijn echtgenoot, aan één van zijn kinderen, aan een vriend, verzin het maar. Een Nederlander heeft in die zin volledige ‘testeervrijheid’. Als hij besluit geen bezittingen toe te delen aan een kind moet dit kind genoegen nemen met de waarde van zijn erfdeel in geld. Een ouder kan in zijn testament zelfs bepalen dat dit kind het geld pas ontvangt ná het overlijden van zijn langstlevende (stief-) ouder.  Het feit dat een Nederlander zijn bezittingen daarmee dus ook naar eigen goeddunken kan verdelen onder zijn echtgenoot en kinderen komt goed van pas bij het streven naar minimalisering van de Spaanse erfbelasting. Punt is alleen dat bij de ondertekening van het testament niet bekend is hoe de Spaanse erfbelastingwet luidt op het moment dat het overlijden daar is. Het keuzetestament biedt hiervoor de oplossing.

De verdeling overlaten aan de langstlevende echtgenoot

Die ‘testeervrijheid’ maakt het namelijk ook mogelijk om in het testament te bepalen dat de verdeling van de bezittingen volledig wordt overgelaten aan de langstlevende echtgenoot. Daarmee wordt het een keuzetestament. Nadat een van de echtgenoten is overleden dient de langstlevende echtgenoot (m/v) de gewenste verdeling binnen enkele maanden vast te stellen. Hij kan daarbij desgewenst altijd álle bezittingen aan zichzelf toedelen, in welk geval de regel gaat gelden dat de kinderen hun erfdelen in geld pas uitgekeerd krijgen als ook hij is overleden. Maar hij kan ook voor een heel andere verdeling kiezen, bijvoorbeeld als hij gedurende die maanden uitvindt dat dit fiscaal veel voordeliger uitpakt.

Spaanse erfbelasting bij toedeling aan de langstlevende echtgenoot

Hiermee kan die langstlevende echtgenoot namelijk inspelen op het feit dat de fiscus in Spanje – voor de vaststelling wie erfbelasting moet betalen – vooral kijkt naar wie de bezittingen toegedeeld krijgt. Deelt de langstlevende echtgenoot alle bezittingen toe aan zichzelf dan wordt alleen hij belast. Hij kan zich dan slechts op zijn eigen erfbelastingvrijstelling beroepen. Is die vrijstelling onvoldoende groot, dan is het jammer als de grote Spaanse erfbelastingvrijstellingen van de kinderen onbenut blijven.

Spaanse erfbelasting bij een afwijkende verdeling

Als binnen die maanden na het overlijden de langstlevende onderzoekt en concludeert dat zijn vrijstelling niet volstaat, kan hij met een keuzetestament alsnog voor een afwijkende verdeling kiezen. Daarbij wordt dan een nader te bepalen deel van de bezittingen aan de kinderen toegedeeld, zodanig dat daarmee ook hun vrijstellingen kunnen worden benut. Aangezien de langstlevende echtgenoot altijd bevoegd blijft alsnog alle bezittingen aan zichzelf toe te delen, bepaalt hij de voorwaarden waaronder de toedeling aan de kinderen plaatsvindt. Het stellen van de juiste voorwaarden zorgt ervoor dat de langstlevende over alle bezittingen kan blijven beschikken als ware hij de enige eigenaar. Blijken de erfbelastingvrijstellingen bij het overlijden inderdaad lager dan tijdens de ondertekening van het testament het geval was, dan is de langstlevende echtgenoot mogelijk erg blij met het keuzetestament. Blijkt daarentegen zijn eigen vrijstelling ook dan nog groot genoeg, dan kan hij alsnog alle bezittingen gewoon aan zichzelf toedelen. Met een keuzetestament ben je klaar voor elke fiscale toekomst. Regelmatige aanpassingen zijn niet meer nodig.

Het keuzetestament

Het bovenstaande is een nogal vereenvoudigde weergave. Een keuzetestament kan een veelheid aan alternatieve regelingen bevatten waartussen de langstlevende echtgenoot kan kiezen. Vandaar de eerdere vergelijking met een menukaart. ‘Menu-testamenten’ zijn erg populair in Nederland. Maar de ene menukaart is de andere niet. Als het gaat om bezittingen in Spanje moeten er specifieke regelingen in staan. Niet omdat in Spanje andere erfeniswetten gelden. Voor Nederlanders met een rechtskeuze in hun testament gelden die immers niet! Het zijn de bijzondere Spaanse omstandigheden die speciale regelingen noodzakelijk maken. Denk bijvoorbeeld aan: (1) de Spaanse bureaucratie (2) het voor de hand liggende gebrek aan kennis van het Nederlandse recht bij de verschillende Spaanse autoriteiten (3) de zéér andersluidende en zeer veranderlijke fiscale regels, en (4) de mogelijkheid dat zowel in Spanje als in Nederland erfbelasting wordt geheven. Alleen al de grilligheid van de Spaanse erfbelastingwetten zou u normaliter dwingen constant de vinger aan de pols te houden en uw testament regelmatig aan te passen. Met een goed keuze-testament, aangepast op de Spaanse situatie, hoeft dit niet meer. Als een van de echtgenoten uiteindelijk overlijdt, moet vervolgens natuurlijk nog wel de juiste keuze nog worden gemaakt. De adviseur speelt hier een doorslaggevende rol.

Daarmee zijn we aan het einde gekomen van deze artikelenreeks in de Hallo. Deel 16 wordt alleen in www.erfrechtinspanje.nl gepubliceerd met daarin een samenvatting (en links) naar alle onderwerpen die in de eerdere 15 artikelen zijn behandelend.

6-3-2017

R.L. (Renato) Zanardi, notaris in Nederland en estate planner in Spanje