(1/16) HET TESTAMENT ALS INSTRUMENT VOOR JURIDISCHE EN FISCALE NALATENSCHAPSPLANNING IN SPANJE

Al jarenlang schrijven wij maandelijks columns over erfrecht en erfbelasting in verschillende Nederlandstalige bladen aan de Costa Blanca. De meeste kunt u nalezen op deze speciale Spanje-website van ons kantoor. Veel van deze columns staan er al heel wat jaartjes op, en zijn toe aan een update. Reden: de ontwikkelingen die zich in de tussentijd op juridisch en fiscaal gebied hebben voor gedaan, en de ervaringen die wij als professionals ‘in het veld’ hebben opgedaan verdienen de aandacht. Met een serie van 16 columns wil ik de geïnteresseerde lezer een diepgaandere en genuanceerdere kijk geven dan met het oorspronkelijke overzichtsartikel (titel: ‘Nalatenschap in Spanje (1) het juridische gedeelte’) het geval was. Laatstgenoemd artikel is achterhaald en daarom inmiddels van onze website verwijderd. Deze eerste column van de serie gaat in hoofdlijnen in op het testament als instrument van juridische en fiscale nalatenschapsplanning voor Nederlanders met bezit in Spanje.

Wanneer wordt nalatenschapsafwikkeling ingewikkeld?

De afwikkeling van een nalatenschap kan heel eenvoudig zijn, zelfs in Spanje. Maar ook héél ingewikkeld. Vandaar dat één van de meest gestelde vragen: “wat gaat de afwikkeling in Spanje mij kosten?” niet altijd onmiddellijk kan worden beantwoord. De dienstverlener die dat wel kan gelieve u niet serieus te nemen. Voordat hij ook maar iets kan zeggen over de tijd en de moeite die hij in de afwikkeling moet steken (en dus van de kosten), zal hij de nodige documenten moeten kunnen inzien, en op een flink aantal vragen een eerlijk antwoord moeten hebben gekregen.

Zeker voor een nalatenschapsafwikkeling in Spanje geldt de vuistregel: “een goede voorbereiding is het halve werk”. Ik doel daarmee uiteraard op een kwalitatief goed testament, met de nodige specifieke aandacht voor het Spaanse deel van uw nalatenschap, maar ook de huwelijksvoorwaarden zijn daarvoor zeer relevant.

Een slecht testament is een valse start. Het kan veroorzaken dat de bedoeling van de testateur niet wordt waar gemaakt, of slechts na moeizame onderhandelingen. Ingrijpend, vooral voor de langstlevende echtgenoot of partner die daarvan het slachtoffer wordt.

Erfbelastingbesparing

Juridisch ingewikkeld kan het ook worden als er in de uitvoeringsfase met vereende krachten wordt gestreefd naar besparing of uitstel van erfbelasting. Doelstelling kan zijn ervoor te zorgen dat de nabestaanden toch nog met de schrik vrij komen. Zo is bijvoorbeeld een forse aanslag erfbelasting net zo goed een serieuze bedreiging voor de positie van de langstlevende echtgenoot als de situatie waarin kinderen hun erfdeel opeisen terwijl hun langstlevende ouder het geld nog nodig heeft om verzorgd achter te blijven. Zelfs als er helemaal geen testament gemaakt is, of sprake is van een slecht testament, óf van een standaard testament bij een niet-standaard situatie (waarvan al snel sprake is bij bezit in Spanje!) kan een ervaren adviseur soms nog wel iets doen om die erfbelastingdruk enigszins te beperken. We hebben dan niet meer te maken met een standaard-afwikkeling, maar als het om veel erfbelasting gaat weegt de besparing wel snel op tegen hogere afwikkelingskosten.

Estate Planning met Nederlands erfrecht

Beter is het om daar niet op aan te laten komen. Beter is het om in het testament de nodige erfbelastingbesparende ‘tools’ te laten opnemen. We hebben het dan over fiscale nalatenschapsplanning ofwel ‘estate planning’ via het testament (én eventueel – afhankelijk van de situatie – met specifieke huwelijksvoorwaarden).

Allereerst dient in het testament uiteraard het Nederlandse erfrecht van toepassing te worden verklaard op de nalatenschap (de zogenaamde ‘rechtskeuze’). Voorts dient via een speciale clausule de opeisbaarheid van de legitieme porties van de kinderen bij voorbaat onmogelijk te worden gemaakt. Het gevolg van deze 2 basisclausules is dat de langstlevende alle touwtjes in handen zal krijgen, en volledig zelfstandig bevoegd zal zijn om de ‘tools’ in te zetten die het testament biedt teneinde de erfbelastingaanslag zo veel mogelijk te beperken, zelfs als zou dit in bepaalde mate ten koste gaat van bijvoorbeeld de erfdelen van de kinderen. Met Spaans erfrecht lukt dit gewoon niet. De kinderen hebben in het Spaanse erfrecht een veel te machtige positie.

Gezegd zou kunnen worden dat het nadeel van een dergelijk ‘slim’ testament meer begeleiding vergt, en dus hogere kosten oplevert, vooral indien ervoor gekozen wordt één of meer van de bedoelde ‘tools’ te benutten. De Spaanse fiscus staat uiteraard ook niet te juichen als zij worden geconfronteerd met een nalatenschapsvermogen dat weliswaar substantieel is maar – als gevolg van het ‘slimme’ testament – amper geld voor de Spaanse schatkist oplevert. Bovendien is de Spaanse fiscus niet gewend aan testamenten van meer dan 3 pagina’s, laat staan met het Nederlands erfrecht en staat – als zij het gevoel krijgt ‘gedold te worden’ – wat minder open voor een toelichting. Als het zover is moet de begeleider (adviseur) dus in staat zijn om met het desbetreffende testament het beoogde resultaat te bereiken. Als op het moment dat het overlijden plaatsvindt die begeleider nog moet worden gezocht en gevonden, neemt men een groot risico.

Het kan ook eenvoudig: ‘het A4 testament’

Maar het kan ook heel eenvoudig. Een testament dat de langstlevende echtgenoot 100% waterdichte juridische bescherming verschaft in Spanje kan op één A4’tje worden neergeschreven. Inhoud: (1) rechtskeuze voor Nederlands erfrecht, (2) de langstlevende echtgenoot wordt benoemd tot enig erfgenaam, (3) voor het geval een kind zijn legitieme portie opeist wordt in het testament bepaald dat het desbetreffende geldbedrag niet eerder zal worden uitgekeerd dan na het overlijden van de langstlevende ouder of stiefouder. Klaar is kees!

Dit testament is juridisch gezien eenvoudig uitvoerbaar in Spanje en geeft de langstlevende volstrekte zekerheid dat alle bezittingen volledig en snel op zijn/haar naam wordt gesteld, zonder dat hiervoor medewerking van de kinderen nodig is, maar…

…het A4 testament is fiscaal vaak zeer ongunstig…

… en dat komt omdat er maar één erfgenaam wordt benoemd (de langstlevende echtgenoot) en daarom maar één vrijstelling kan worden benut (de vrijstellingen van de kinderen blijven onbenut!). Bovendien is het Spaanse erfbelastingtarief zeer sterk progressief. Hoe waardevoller het erfdeel, hoe hoger het marginale tarief dat van toepassing is. Met één erfgenaam is het tarief derhalve per definitie veel hoger dan in het geval de nalatenschap wordt verspreid over meerdere erfgenamen. Met andere woorden: “spreiden is besparen!” Of een A4-testamentje afdoende is, is dus sterk afhankelijk van de waarde van de vakantiewoning, of van de omvang van de gehele nalatenschap (in het geval de langstlevende echtgenoot permanent in Spanje woont), én van de vrijstellingen die in de desbetreffende Spaanse regio (Comunidad) worden verleend aan de langstlevende echtgenoot.

>lees hier de wijzigingen in de erfbelasting aan de Costa Blanca per 1-1-2017 (Comunidad Valenciana)

>lees hier de wijzigingen in de erfbelasting aan de Costa del Sol per 1-1-2017 (Comunidad Andalucía)

Daarbij komt dat bij de keuze voor een A4-testamentje slechts rekening kan worden gehouden met de fiscale regelingen van dát moment (het moment dat het testament wordt getekend), terwijl die op het moment dat het overlijden daadwerkelijk plaatsvindt heel anders kunnen luiden. Daar bij dient te worden bedacht dat in Spanje de erfbelasting veel veranderlijker is dan het weer!

27 – 8 – 2016/update 21-01-2017

R.L. (Renato) Zanardi, notaris in Nederland en estate planner in Spanje

> lees nu het volgende artikel uit deze artikelenreeks: ‘2/16 Huwelijksvermogensrecht als instrument voor juridische en fiscale nalatenschapsplanning in Spanje’.