HET NEDERLANDSE STANDAARD-TESTAMENT: GOED OF NIET GOED VOOR SPANJE (deel 3)

“Wij hebben een ‘standaard testament op de langstlevende”. Dit horen wij onze cliënten vaak zeggen. Onze wedervraag luidt dan: welke? In deze artikelenreeks laat ik zien dat er namelijk meer wegen naar Rome zijn én dat de ene ‘route’ minder geschikt is dan de andere. De vorige columns gingen over ‘de Wettelijke Verdeling’ en het ‘Tweetrapstestament’.  Deze keer ga ik het hebben over het meest simpele standaard testament dat bestaat. We zullen zien dat het zelfs dan nog fout kan gaan!

Eerst even het geheugen opfrissen

Van de landen die tot de EU behoren, is Nederland het enige land dat beschikt over (erf)wetgeving waarmee kan worden gezorgd dat:

• de langstlevende echtgenoot – ondanks dat er kinderen zijn – volledig eigenaar kan worden van alle bezittingen;
• de erfdelen van de kinderen of – ingeval er sprake is van een of meer onterfde kinderen – legitieme portie(s) niet hoeft/hoeven te worden uitgekeerd zolang de langstlevende (stief)ouder in leven is.

Mannen en vrouwen die ‘Nederlander’ zijn bevinden zich daarom in een bevoorrechte positie. Zij zijn altijd in staat om voor elkaar een optimaal langstlevende testament te maken. Pas op! Het volgens ‘Nederlands model’ opgestelde langstlevende testament van een echtgenoot die géén Nederlander is functioneert alléén als zodanig als:

• hij/zij bij overlijden in Nederland woont, óf:
• (indien hij/zij buiten Nederland woont) als het vóór 17 augustus 2015 is opgesteld én een correct geformuleerde rechtskeuze voor het Nederlandse erfrecht bevat. Pas op! Spaanse testamenten van vóór die datum bevatten vaak iets wat daar op lijkt, maar het niet is.

Het gaat niet vanzelf

Nederlanders die het grootste deel van het jaar in Spanje wonen moeten (!) sowieso een testament maken waarin allereerst een rechtskeuze voor het Nederlands erfrecht is opgenomen. Daarnaast moet als basis één van de beschikbare ‘routes’ worden gekozen. Met andere woorden: de tekst van een type langstlevende standaard testament dat voldoet aan de hiervoor sub a en b bedoelde kenmerken én dus exact voldoet aan de regels die de Nederlandse wet hieraan stelt.

Langstlevende-bescherming betekent ook beschermen tegen te hoge erfbelasting

Voor die Nederlanders die feitelijke permanent in Spanje wonen is daarnaast relevant dat die ‘route’ via de betreffende regionale belastingdienst loopt (erfbelasting). De route van Nederlanders met een tweede huis loopt die ‘route’ via de nationale belastingdiens in Madrid. Waarom schrijf ik dat? Antwoord: omdat niet alleen de aanspraken van de kinderen, maar ook een te hoge erfbelastingaanslag een bedreiging kan vormen voor de langstlevende echtgenoot. In deel 1 van deze artikelenreeks over ‘standaard testamenten’ is dit aspect aan de orde gekomen in het kader van het ‘Wettelijke Verdeling-testament’. In deel 2 in het kader van het ‘Tweetrapstestament’.

Het A4-testament: een volwaardig (?) langstlevende testament op één A4’tje

Dit superkorte en super eenvoudige langstlevende standaard testament (de naam ‘A4-testament’ heb ik zelf bedacht) voldoet weliswaar volledig aan de hiervoor sub a en b genoemde criteria, maar daarmee is alles gezegd. Het A4-testament:

• ontbeert namelijk alle voordelen van de in deel 1 en 2 besproken standaard testamenten;
• geeft de langstlevende géén enkele bescherming tegen een eventueel te hoge belastingaanslag.

Dit korte standaard testament houdt in dat de langstlevende echtgenoot tot enig erfgenaam wordt benoemd en bepaalt voorts dat voor kinderen die zich beroepen op de legitieme portie (omdat zij onterfd zijn), deze legitieme portie pas opeisbaar is als de langstlevende (stief)ouder ook is overleden.

Aandachtspunten voor het A4-testament in Spanje

• de eerste 5 aandachtpunten die zijn genoemd in deel 2 van deze artikelenreeks gelden ook voor het A4-testament;
• Het derde, vierde en vijfde aandachtspunt genoemd in deel 1 van deze artikelenreeks gelden ook voor het A4-testament;
• De langstlevende erft als enig erfgenaam alle eigendommen. Kinderen kunnen slechts hun legitieme portie inroepen (mits de overledene hun moeder of vader is). Dit levert voor hen een geldvordering op van een bedrag gelijk aan de waarde van een half ‘kindsdeel’, pas opeisbaar na overlijden van hun langstlevende (stief)ouder. Zij moeten het bedrag incasseren bij diens erfgenamen. Die erven immers uiteindelijk alle bezittingen van die langstlevende. Hoe gaat dat als die heel andere erfgenamen benoemd? Advocaten in Spanje weten hoe moeilijk dit is. Wil je dit je (eigen) kinderen niet aandoen, dan zul je waarborgen moeten opnemen in je testament en blijft het testament niet beperkt tot een A4’tje.
• Spaanse notarissen maken voor Nederlanders vaak een soort A4-testament omdat zij in grote lijnen weten dat Nederlandse echtgenoten elkaar alles kunnen nalaten. Vaak ontbreekt echter de tekst waarin de opeisbaarheid wordt uitgesteld zoals hiervoor bedoeld. Het testament is dan als ‘langstlevende-testament’ het gewicht van het papier niet waard. Daarnaast wordt hierin vaak bepaald dat het testament slechts betrekking heeft op Spaanse bezittingen. Op grond van de Nederlandse wet geldt dan dat dit testament slechts kan worden gelezen als een ‘legaat’ van de Spaanse bezittingen aan de echtgenoot, ook al wordt deze in dit testament ‘erfgenaam’ genoemd. Zonder in de technische details te treden, kan dit de rechtspositie (lees ‘bescherming’) van de langstlevende echtgenoot kwetsbaar maken. Dit terwijl de woorden: ‘de testateur benoemt zijn echtgenoot tot enig erfgenaam’ doet denken dat alles dik in orde is. Een goed testament maken is je eigen verantwoordelijkheid. Let dus goed op want er zijn weinig belangen die zwaarder wegen dan het belang van je echtgenoot!

Oktober 2020

Verzorgd door Hak & Rein Vos juridisch adviseurs en notarissen: notarissen in Nederland én erfrechtadviseurs gevestigd in Albir (Costa Blanca) en Marbella (Costa del Sol). Zie onze website www.erfrechtinspanje.nl.