HET NEDERLANDSE STANDAARD-TESTAMENT: GOED OF NIET GOED VOOR SPANJE (deel 2)

In Nederland praten we vaak over een ‘standaardtestament’. In deze  artikelenreeks laat ik de meest populaire Nederlandse standaard-testamenten de revue passeren en laat ik je ontdekken waarom deze standaardtestamenten in de basis – dat wil zeggen: zonder aanpassing – ongeschikt zijn voor Nederlanders met bezit in Spanje. De vorige column ging over ‘de Wettelijke Verdeling’. Deze week neem ik het ‘Tweetrapstestament’ onder de loep. 

Het ‘Radartestament’

Het Tweetrapstestament werd bekend en populair door het televisieprogramma ‘Radar’. De gebroeders Bernard en Freek Schols, de mediagenieke en humoristische hoogleraren Notarieel Recht van de Universiteit Nijmegen, vertelden daar hoe met dit type testament de gehate erfbelastingheffing kon worden omzeild bij het overlijden van de eerste echtgenoot.

De langstlevende echtgenoot is enig erfgenaam zonder de kinderen te onterven

De kracht van het tweetrapstestament is dat erfbelasting kan worden voorkomen door de langstlevende echtgenoot enig erfgenaam te maken, zonder dat de kinderen het gevoel krijgen te zijn onterfd. De langstlevende echtgenoot is weliswaar enig erfgenaam van de eerstoverledene, maar dat is slechts de ‘eerste trap’. Als die langstlevende vervolgens zélf overlijdt worden de kinderen namelijk alsnog erfgenamen van hun eerstoverleden ouder (de ‘tweede trap’). Daarnaast worden zij uiteraard ook erfgenamen van hun langstlevende ouder. Het vermogen erven zij dus in 2 afzonderlijke erfenissen.

Waarom fiscaal zo gunstig in Nederland (de ‘eerste trap’)

Doordat de langstlevende enig erfgenaam is wordt de royale erfbelastingvrijstelling van die echtgenoot (thans ruim €660.000) optimaal benut. Als de erfenis daarbinnen valt is er geen erfbelastingheffing in Nederland. Dit is een belangrijk verschil met dat andere populaire standaardtestament, de ‘Wettelijke Verdeling’ (zie deel 1 van deze reeks). Daarbij zijn zowel kinderen als de echtgenoot erfgenamen, ieder voor een gelijk aandeel. De erfbelastingvrijstelling van een kind bedraagt slechts €21.000. Gevolg: het meerdere van die ‘kindsdelen’ is meestal belast. Wie betaalt dat? Niet de kinderen! Die krijgen immers feitelijk nog niets in handen. De langstlevende is verplicht die belasting voor te schieten. Dit terwijl het geld in het huis zit en niet op de bank staat. Het Tweetrapstestament voorkomt deze erfbelastingheffing zodat de langstlevende echtgenoot (ook) fiscaal wordt ‘ontzorgd’. Dit geldt uiteraard niet als de waarde van de erfenis de erfbelastingvrijstelling van de langstlevende echtgenoot fors overschrijdt.

Ook fiscaal voordeel in Nederland in de ‘tweede trap’

Zoals gezegd: de kinderen erven uiteindelijk van ieder van beide ouders een afzonderlijk erfenis. In beide erfenissen kunnen zij hun erfbelastingvrijstelling  (€21.000) benutten. Daarnaast zal over het meerdere een lagere heffing plaatsvinden door ‘spreiding’. Erven ‘in tweeën’ is nu eenmaal gunstiger omdat het erfbelastingtarief ‘progressief’ is. Dit is waar het Tweetrapstestament het verschil maakt in vergelijking met een testament waarin de langstlevende echtgenoot ‘gewoon’ enig erfgenaam is. De kinderen erven dan immers alles van de langstlevende ouder, waarbij de erfbelastingvrijstelling van de kinderen maar één keer kan worden benut. Bovendien is er dan geen ‘spreiding’ en betaalt het kind een hoger erfbelastingtarief.

Let op! Het vorenstaande is ook relevant voor residenten. Nederlandse erfbelasting blijft namelijk van toepassing totdat 10 jaar is verstreken ná emigratie uit Nederland.

Spanje

De Spaanse wet kent het juridische principe van de ‘tweetrap’ ook. Daarom is de uitvoering – ook praktisch gezien – in beginsel geen probleem. Toch zijn er aandachtspunten die ervoor zorgen dat een Nederlands standaard-tweetrapstestament niet altijd geschikt is voor een Nederlander met bezit in Spanje. Ook niet in een standaardsituatie. Advies op maat is van belang. Je kunt het namelijk maar één keer goed doen.

Aandachtspunten voor de tweetrapsmaking in Spanje

Onder andere:

• Ook dit testament moet beginnen met een rechtskeuze voor het Nederlands erfrecht (zie deel 1 van deze artikelen reeks);
• In een aantal regio’s is de erfbelastingvrijstelling van de langstlevende (veel) lager dan in Nederland, zoals aan de Costa Blanca (Comunidad Valenciana). Regio’s met hogere erfbelastingvrijstellingen (zoals Andalucía) kunnen in de toekomst weer tot verlaging overgaan. Dat kan in Spanje zomaar gebeuren. De tweetrap wordt dan minder gunstig of mogelijk zelfs erg ongunstig.
• Als echtgenoten resident zijn, moet de langstlevende niet alleen de Spaanse woning in de erfbelastingaangifte opvoeren, maar ook al het buitenlandse vermogen. De Spaanse erfbelastingvrijstelling van de langstlevende echtgenoot zal eerder overschreden worden.
• Het vermogen van de langstlevende die resident is en niet hoeft in te teren om verder te kunnen leven zal groeien. Hetzelfde gebeurt als bezittingen in waarde stijgen (effecten, onroerend goed). In dat geval is een ander type testament fiscaal vaak gunstiger.
• Als de langstlevende echtgenoot remigreert en dus uiteindelijk in Nederland overlijdt, hetgeen nog al eens voorkomt, had een ander testament van de eerstoverledene mogelijk gunstiger geweest;

Ergo: een testament dat voor meerdere scenario’s de meest gunstige oplossing bevat zou ideaal zijn. Dat is mogelijk!

• Bij kinderen uit eerdere relaties die gelijkelijk moeten worden bevoordeeld erven die kinderen per definitie (ook) van hun stiefouder. Een tweetrap waarin alle kinderen worden betrokken als erfgenamen is dan fiscaal ongunstig. Stiefkinderen worden namelijk veel zwaarder belast.
• Bij een langstlevende echtgenoot die zelf geen kinderen heeft en niet de stiefkinderen maar andere erfgenamen benoemd, vererft het Spaanse onroerend goed ogenschijnlijk alleen aan laatstgenoemden. Als het Spaanse eigendomsregister niet vermeldt dat de kinderen van de eerstoverleden echtgenoot (ook) mede-eigenaren zijn, worden zij bij verkoop mogelijk niet in kennis gesteld en incasseren die andere erfgenamen de gehele verkoopsom. Toezien op nauwkeurige inschrijving is dus een must.

september 2020

R.L. (Renato) Zanardi, notaris in Nederland en estate planner voor Nederlanders in Spanje

Verzorgd door Hak & Rein Vos juridisch adviseurs en notarissen: notarissen in Nederland én erfrechtadviseurs gevestigd in Albir (Costa Blanca) en Marbella (Costa del Sol). Zie onze website www.erfrechtinspanje.nl