Spaans testament door halve maatregelen de mist in

Jaren gelegen heb ik me er al bij neergelegd dat ik er bij Nederlanders in Spanje op zal moeten blijven hameren dat zij toch vooral hun gezonde verstand moeten gebruiken als ze ten behoeve van hun geliefde nabestaanden hun erfenis willen gaan regelen. Bij ‘gewone’ Nederlanders gaat dat automatisch goed. Die komen immers sowieso terecht bij een Nederlandse notaris. Niet alleen voor het papier waarop de inhoud van het testament wordt neergeschreven, maar ook voor het inhoudelijke juridische advies. Maar het lijkt erop dat de Nederlander die een huis koopt in Spanje die logica vaak uit het oog verliest. Hij denkt dat alles opeens Spaans moet zijn.

Niet alles wordt Spaans!

Ten eerste denkt hij dat hij een afzonderlijk testament moet maken voor het Spaanse huis. Ten tweede denkt hij dat dit ook persé in Spanje moet gebeuren, op het ‘Spaanse papier’ van een Spaanse notaris. Ten derde denkt hij vaak dat het toch allemaal ook met Spaanse wetten te maken heeft omdat het huis immers in Spanje staat. Maar bij de aankoop van het Spaanse huis heeft hij gemerkt dat de Spaanse notaris geen adviseur is. Voor het inhoudelijke advies wordt dan maar geluisterd naar iemand die in het Nederlands of Engels roept dat hij precies weet hoe het in Spanje allemaal werkt wat het erfrecht betreft. Bingo! Verder kijkt hij niet.

Gelukkig zijn er ook Nederlanders die hun verstand gebruiken. Die door hun licht op te steken bij de juiste persoon weten dat het niet uit maakt in welk land je het testament op papier laat zetten. Dat dit in Spanje kan, maar ook gewoon in Nederland. Dat je met twee afzonderlijke testamenten, gemaakt in verschillende landen, vraagt om ongelukken. Dat de juiste werking van een testament afhangt van de inhoud. Dat die inhoud moet aansluiten bij de Nederlandse wet. Nederlanders hebben niets te maken met de Spaanse wet om te kunnen bepalen wie van de nabestaanden waar recht op heeft. Het enige dat Spaans is bij de uitvoering van het testament in Spanje zijn de Spaanse formaliteiten. Dat is heel wat anders. Een formaliteit is een stempel, een certificaat, een specifiek document of formulier, een handtekening van een Spaanse functionaris etc. etc. Een formaliteit is iets administratiefs en niet iets juridisch. De Nederlander die zijn verstand gebruikt focust zich niet op de formaliteiten maar op de juridische inhoud van zijn testament en op de Nederlandse wet. Daar ligt het zwaartepunt als hij zich verantwoordelijk voelt voor de belangen van zijn nabestaanden.

Niet alles is logisch!

Vorige maand kreeg ik een Spaans testament van een Nederlander op mijn bureau met daarin zo’n beetje alle mogelijke fouten verenigd. In deze column heb ik helaas onvoldoende ruimte om alles op een rijtje te zetten. Meest opvallend was het onderdeel van het testament waarin werd vermeld dat het slechts betrekking heeft op de goederen die in Spanje zijn gelegen en het feit dat deze bepaling direct werd gevolgd door een zogenaamde rechtskeuze voor het Nederlandse recht. Dat lijkt op het eerste gezicht misschien logisch voor een Nederlander met een huis in Spanje en de rest van zijn bezittingen in Nederland. Maar als gevolg van deze onzorgvuldige formulering ontstond de vraag of deze ‘rechtskeuze’ dan alleen geldt voor de Spaanse goederen van de nalatenschap? Het testament dateerde van vóór 17 augustus 2015 (vóór de inwerkingtreding van de Europese erfrechtverordening). In die tijd bestond er zoiets als een ‘partiële rechtkeuze’. De rechtskeuze had dan slechts betrekking op de goederen van de overledene in het genoemde land. Omdat dit toen wettelijk was toegestaan, geldt dat nu nog steeds als het in iemands laatste testament staat. Het effect van een dergelijke partiële rechtskeuze is dat de Nederlandse wet van toepassing is op de Spaanse bezittingen, behalve op de legitieme portie van de kinderen. Op de legitieme portie van de kinderen blijft de Spaanse wet van toepassing. Daarmee is het testament in één klap geen langstlevende testament meer.

Rechtszekerheid

In veel gevallen zal het geen problemen opleveren omdat de verhoudingen binnen het gezin ‘rustig’ zijn. Maar daar maak je geen testament voor. Je maakt een langstlevende testament om je echtgenoot de rechtszekerheid te geven dat hij/zij beschermd is in het geval een kind het in zijn hoofd haalt om zijn legitieme portie op te eisen. Het moet dan geen testament zijn dat op meerdere manieren kan worden geïnterpreteerd. Als het om een substantieel bedrag gaat en dat kind een advocaat inschakelt die wel weet hoe het zit staat die (stief)ouder zeer zwak. Met een rechtskeuze voor de Nederlandse wet heeft men (?) dus de Nederlandse wettelijke mogelijkheden willen benutten om aanspraken van kinderen uit te stellen tot het overlijden van de langstlevende echtgenoot. Maar door vervolgens op te nemen dat het testament slechts betrekking heeft op de Spaanse goederen heeft men – zonder dit te weten – de bescherming van die langstlevende echtgenoot weer uitgeschakeld. Wiens schuld dat is laat ik in het midden, maar het is duidelijk dat door dergelijke ‘halve maatregelen’ de doelstelling van het testament volledig de mist in gaat zonder dat de persoon om wiens testament het gaat dit in de gaten heeft.

10 juni 2020

R.L. (Renato) Zanardi, notaris in Nederland en estate planner voor Nederlanders in Spanje

Verzorgd door Hak & Rein Vos juridisch adviseurs en notarissen: notarissen in Nederland én erfrechtadviseurs gevestigd in Albir (Costa Blanca) en Marbella (Costa del Sol). Zie voor eerdere columns onze website www.erfrechtinspanje.nl.