LEVENSTESTAMENT IN SPANJE–deel 2: verkoop woning en wilsonbekwaamheid

Zoals aangekondigd in deel 1 zal ik maandelijks in één van mijn twee maandelijkse columns een casus schetsen waaruit blijkt welke regelingen kunnen worden getroffen in een levenstestament met het oog op toekomstige wilsonbekwaamheid, en hoe feitelijk de gang van zaken is bij gebruik daarvan door de aangewezen gevolmachtigde. De cases zijn uit mijn praktijk en/of het leven gegrepen, en deels fictief waaronder ook de namen van de personen die er een rol in spelen.

Casus

Arnold en José Bakker woonden sinds 10 jaar aan de Costa Blanca. Nadat Arnold met pensioen ging hebben zij hun huis in Nederland voor een goede prijs kunnen verkopen. Zij hadden hun ouderlijke én grootouderlijke taak erop zitten. De kinderen zaten er allemaal goed bij, en de kleinkinderen gingen studeren of werken. Niets hield hun toen nog tegen om hun droom te verwezenlijken: een mooi huis onder de Spaanse zon.

Tien jaren gingen in onbezorgdheid voorbij. Maar het tij keerde toen Arnold een aneurisma kreeg in zijn hoofd. In eerste instantie leek hij goed te herstellen, maar het einde van dit herstel werd ingeluid door een stevige tia. Daarna ging het langzaam maar zeker bergafwaarts: van een toenemende vergeetachtigheid ging het richting dementieachtige verschijnselen die steeds ernstiger werden.

Uiteindelijk werd de diagnose vasculaire dementie vastgesteld. Het proces van dementeren veroorzaakte niet alleen geheugenverlies, maar ook ernstige verwarring en stemmingswisselingen bij Arnold. De last op de schouders van José werd snel zwaarder en zwaarder. Zij stond overal alleen voor. Het feit dat zij in een vreemd land woonden begon ook te tellen, terwijl zij zich hier nooit zo bewust van waren geweest. Ze zag het uiteindelijk niet meer zitten en besloot in overleg met haar kinderen het Spaanse huis te koop te zetten om samen met Arnold te kunnen terugkeren naar Nederland.

Zij gaf de Spaanse woning in de verkoop bij een Nederlandstalige makelaar in Spanje, die bij haar langskwam om het huis te bezichtigen en zodoende ook kennis maakte met Arnold. Reeds na een kort gesprek met Arnold werd het de makelaar duidelijk: Arnold zou niet meer in staat zijn om bij de Spaanse notaris een notariële transportakte te tekenen teneinde de eigendom aan een koper over te dragen. Arnold was overduidelijk wilsonbekwaam. Juridisch gezien mag bij wilsonbekwaamheid van de (mede) eigenaar alleen onder bewind een woning verkocht worden. Ook het beheer van zijn overige vermogen moet onder die bewindvoering vallen. Teneinde het huis ondanks die wilsonbekwaamheid te kunnen verkopen moest derhalve via de Spaanse rechter een bewindvoerder worden benoemd. Deze bewindvoerder was op grond van deze rechterlijke benoeming bevoegd om als wettelijk vertegenwoordiger van Arnold op te treden bij de verkoop van de Spaanse woning.

De procedure tot benoeming van de bewindvoerder heeft uiteindelijk meer dan anderhalf jaar in beslag genomen. Normaliter staat er tussen de 9 en 12 maanden voor deze procedure, maar als buitenlanders een dergelijke procedure moeten voeren met alle communicatie en alle documenten die daarvoor nodig zijn (diverse certificaten en officiële documenten, vaak uit het moederland, vertalingen, apostilles etc. etc.) kan daar met zekerheid een aantal maanden worden opgeteld. Het geregel, het verlies van tijd, de bezorgdheid, frustaties, onbegrip etc. etc. heeft José maandenlange stress bezorgd.

Volmachten tussen de echtgenoten (over en weer) als oplossing

Deze casus was voor mij uiteraard aanleiding om terug te kijken hoe deze schrijnende situatie voorkomen had kunnen worden. Een levenstestament was zeker een uitkomst geweest.

Een levenstestament is in de allereerste en allerbelangrijkste plaats gewoon een volmacht waarin echtgenoten elkaar over en weer in een notariële akte machtigen om alle denkbare rechtshandelingen namens elkaar te kunnen verrichten bij intredende wilsonbekwaamheid. Een levenstestament is weliswaar méér dan dat, maar slechts dat onderdeel had er al voor kunnen zorgen dat José de Spaanse akte tot verkoop en eigendomsoverdracht, bij wijze van spreken, al de dag ná de diagnose namens Arnold had kunnen tekenen. Hadden Arnold en José zo’n levenstestament gehad of elkaar gewoon algemene volmacht verleend, specifiek met het oog op intredende wilsonbekwaamheid, dan was weliswaar de ziekte van Arnold niet minder akelig geweest, maar was vooral José een hoop ellende bespaard gebleven.

Aangezien Nederlanders met bezit in Spanje naast dit Spaanse bezit vaak ook bezittingen hebben in Nederland (denk alleen al bijvoorbeeld aan bankrekeningen bij een of meer banken in Nederland), is het verstandig de volmacht tweetalig te laten opstellen. Wordt deze notariële tweetalige algemene volmacht bij een Nederlandse notaris getekend, dan is er nog slechts een apostille nodig op het afschrift daarvan om deze volmacht ook in Spanje te kunnen gebruiken. De apostille is een korte tekst (in dit geval in het Spaans) waarin de Nederlandse rechtbank verklaart dat de desbetreffende Nederlandse notaris ook écht notaris is, omdat instanties in Spanje dit anders niet kunnen verifiëren. Met het bedoelde afschrift (het origineel blijft altijd bij de notaris) en de daarop aangebrachte apostille kunnen echtgenoten zich zowel in Nederland als Spanje ‘legitimeren’ als elkaars gevolmachtigden.

26 oktober 2017

mr. R.L. (Renato) Zanardi, partner HRV en estate planner in Spanje

Zie ook:

> LEVENSTESTAMENT IN SPANJE – deel 1: Inleiding

> LEVENSTESTAMENT IN SPANJE – deel 3: méér dan een volmacht

> LEVENSTESTAMENT IN SPANJE – deel 4: rekening en verantwoording 

> LEVENSTESTAMENT IN SPANJE – deel 5: estate planning

> LEVENSTESTAMENT IN SPANJE – deel 5: estate planning II (vervolg)

> LEVENSTESTAMENT IN SPANJE – deel 5: estate planning III (vervolg)