HET LANGSTLEVENDE TESTAMENT IN SPANJE

Een Nederlander wil met zijn testament zijn echtgenoot verzorgd achterlaten als hij overlijdt. Dat is de norm in Nederland. Het is de norm die vele jaren geleden heeft geleid tot het welbekende ‘testament op de langstlevende’ (langstlevende testament). Het is ook de norm die uiteindelijk op 1 januari 2003 is verheven tot wet. Ook zonder een testament blijft de langstlevende van een echtpaar voortaan verzorgd achter (mits de overledene in Nederland woonde!). Maar is dat langstlevende-testament, of de bedoelde wettelijke variant hiervan, nu wel zo gunstig als het gaat om echtparen die woonachtig zijn in Spanje of aldaar bezit hebben?

De langstlevende ‘krijgt’ alles

Het ultieme ‘verzorgd achterlaten’ bestaat uit het aan de achterblijvende echtgenoot nalaten van alle eigendommen. De langstlevende-regeling die geldt op grond van het testament (het langstlevende testament) of op grond van de wet regelt precies dát. De wettelijke variant (de zogenaamde ‘wettelijke verdeling’) zorgt zelfs voor een automatische eigendomsverkrijging. Dat automatisme hoeft overigens niet altijd gunstig te zijn. In testamenten worden vaak andere varianten gebruikt, juist om dat automatisme te vermijden.

De kinderen ‘erven’ een vordering

Kinderen spelen een figurantenrol. Zij krijgen hun erfdeel in de vorm van een niet-opeisbare vordering op hun (stief-) ouder. Heeft het kind nu iets geërfd of niet? Voor beide standpunten is iets te zeggen. Als de langstlevende echtgenoot flink potverteert, hebben de kinderen uiteindelijk weinig aan hun vordering. Anderzijds valt niet te ontkennen dat die vordering een waarde vertegenwoordigt.

De Nederlandse en Spaanse fiscus

De Spaanse fiscus vindt dat de kinderen met zo’n vordering in feite nog niets hebben geërfd. De langstlevende is in de ogen van de Spaanse fiscus de enige échte erfgenaam. De Nederlandse fiscus vindt daarentegen dat de kinderen wel degelijk iets geërfd hebben. De vordering is weliswaar niet opeisbaar zolang de achtergebleven (stief)ouder in leven is, maar daarna wel en moet dan worden afgelost door degenen die de langstlevende als erfgenamen achterlaat. De kinderen van de eerstoverleden ouder ontvangen dan dus alsnog hun erfdeel in die nalatenschap. Maar dit erfdeel moet in de ogen van de Nederlandse fiscus reeds bij dat eerste overlijden in de heffing worden betrokken, en niet pas als de langstlevende overlijdt.

De Spaanse erfbelasting

Dat de Spaanse fiscus maar één erfgenaam ziet (de langstlevende echtgenoot) heeft consequenties. Één erfgenaam betekent dat er ook maar één vrijstelling kan worden benut.

Die vrijstellingen luiden overigens in elke autonome regio van Spanje (Comunidad autónoma) anders. In de Comunidad Valenciana (Costa Blanca) is de vrijstelling voor een langstlevende echtgenoot niet erg royaal, zodat er – in tegenstelling tot hetgeen we in Nederland gewend zijn – de te betalen erfbelasting niet meevalt (zie echter hierna). In bijvoorbeeld Andalusië (Costa del Sol) hanteerde de fiscus tot voor kort zelfs een ‘gemene’ drempelvrijstelling wat deze regio destijds tot één van de minst gunstige regio’s maakte qua erfbelasting. Deze drempel is nu weliswaar verdwenen, en Andalucía is sindsdien qua erf- en schenkbelastingvrijstellingen één van de meest gunstige regio’s, maar dit kan zo maar weer veranderen als de politieke wind in die regio weer eens uit een andere hoek waait. In Spanje is de (regionale!) fiscale wetgeving een stuk veranderlijker dan het weer. Afhankelijk van de politiek situatie kunnen de erfbelastingvrijstellingen zo maar weer veel lager worden vastgesteld.

Fiscale regelingen zijn in Spanje net zo onnavolgbaar als de politiek. Er gaan weliswaar stemmen op om één nationaal tarief vast te stellen, en één nationaal systeem van vrijstellingen. Maar zo ver is het nog lang niet. Het feit dat in het geval van een standaard langstlevende testament maar één vrijstelling kan worden benut is en blijft een aandachtspunt zolang men niet weet hoe hoog die vrijstelling in de desbetreffende regio zal zijn op het moment dat de eerste van de echtgenoten overlijdt.

Dubbele erfbelastingheffing

Als sprake is van een overledene die een vakantiewoning in Spanje heeft, of in het geval een permanent in Spanje woonachtige Nederlander overlijdt die minder dan 10 jaar daarvoor naar Spanje is geëmigreerd, kan er dubbele erfbelasting optreden. In die twee gevallen wordt door Spanje én Nederland erfbelasting geheven. De langstlevende echtgenoot lijkt dan goed te zitten met een Nederlandse erfbelastingvrijstelling van ruim 650.000 euro (2019), maar dat is schijn. De erfdelen van de kinderen worden namelijk ook volledig in de Nederlandse erfbelasting betrokken, ook al kunnen deze niet worden opgeëist zolang de langstlevende echtgenoot in leven is. De Nederlandse erfbelastingvrijstelling van kinderen bedraagt echter slechts iets meer dan 21.000 euro (2019). Over de erfdelen van de kinderen moet derhalve al snel Nederlandse erfbelasting worden betaald (10% over de eerste € 120.000 en 20% over het meerdere). Uiteraard neemt de langstlevende ouder deze erfbelasting dan voor zijn rekening: de kinderen hebben feitelijk immers nog niets gehad. Maar het moet wel betaald worden. Daar komt dan de eventuele Spaanse erfbelasting bovenop. Er bestaan weliswaar wettelijke regelingen ter voorkoming van dubbele erfbelasting (klik hier voor het basisartikel op deze website over dit onderwerp), maar die werken niet in het geval sprake is van een standaard langstlevende-regeling zoals hiervoor omschreven!

Advies

Maak géén langstlevende testament op de wijze die in Nederland gebruikelijk is. Maak een langstlevende testament waarmee het mogelijk is om óók in te spelen op de omvang van de Spaanse vrijstellingen van dat moment, dat wil zeggen: het moment dat de eerste echtgenoot overlijdt. We noemen dit een flexibel testament.

zie over dit onderwerp ook:

Nalatenschap met een huis in Spanje – erfbelasting

De hoofdpagina van deze website over dit onderwerp

R.L. (Renato) Zanardi, notaris in Nederland en Estate planner in Spanje

Publicatiedatum 4  februari 2016/laatste update 30-09-2019