Wacht met Nederlandse verklaring van erfrecht tot Spaanse situatie in kaart gebracht is!

Publicatiedatum 5 juni 2014.

Een overleden Nederlander met bezittingen in Spanje heeft vaak ook bezittingen in Nederland. Vaak ook wonen in ieder geval een deel van de erfgenamen in Nederland. Voorts is meestal ook het testament in Nederland opgesteld, en is – in het meest gunstige geval – het Nederlandse erfrecht op de nalatenschap van toepassing. Vaak wordt in die situatie in eerste instantie de vertrouwde “eigen” Nederlandse huisnotaris ingeschakeld. In Nederland is hij immers de deskundige als het gaat om de juridische en fiscale afwikkeling van nalatenschappen. Zeker als het Nederlandse erfrecht op de nalatenschap van toepassing is, lijkt hij de aangewezen persoon. Toch schuilt hier een zeker gevaar in!

De afwikkeling van een nalatenschap conform Nederlands erfrecht vangt vaak aan met een zogenaamde “verklaring van erfrecht”. Het betreft meestal slechts één A4’tje, maar de inhoud is zeer belangrijk en fundamenteel voor het vervolg van de afwikkeling. De Nederlandse notaris legt in deze verklaring vast welke personen gerechtigd zijn tot de nalatenschap en wie over de nalatenschap mag beschikken en legt ook uit – voor iedereen die het aangaat – waarom dat zo is.

Nederlandse langstlevende testamenten – zeker de modernere – bevatten vaak meerdere keuzemogelijkheden. Het benutten van één of meer van deze keuzemogelijkheden kan essentieel zijn voor het bereiken van een optimaal juridisch of fiscaal resultaat. Dit geldt niet slechts voor het Nederlandse gedeelte van de nalatenschap, maar ook voor het Spaanse. Keuzes maken is vaak lastig. Althans, als men de kennis in huis heeft om de gevolgen goed tegen elkaar te kunnen afwegen. Kiezen is een stuk eenvoudiger als men bij het maken van keuzes niet wordt “gehinderd” door die kennis.

Een doorsnee Nederlandse notaris is niet in staat om de Spaanse juridische en fiscale consequenties van de door hem geadviseerde keuzes te overzien, zodat hij hier meestal onbewust aan voorbij gaat. Het is daarom heel goed mogelijk dat hij met het opstellen van zijn “ verklaring van erfrecht” , reeds in een heel vroeg stadium de weg naar een gunstigere alternatieve wijze van afwikkeling in Spanje afsluit.

De volgende fase van de nalatenschapsafwikkeling houdt meestal in dat de Nederlandse notaris een “akte van verdeling” opstelt. De goederen en schulden van de nalatenschap worden hierin verdeeld en toegedeeld aan de verschillende gerechtigden. In het geval de echtgenoten waren gehuwd in gemeenschap van goederen, bevat deze akte bovendien de verdeling van die huwelijksgemeenschap, die – strikt juridisch bezien – aan de verdeling van de nalatenschapgoederen vooraf dient te gaan. Het komt regelmatig voor dat cliënten zelfs deze “verdelingsfase” al achter de rug hebben als zij zich bij ons melden voor het regelen van het Spaanse gedeelte van de nalatenschap. Voorzover dit bij het opstellen van de verklaring van erfrecht al niet het geval was, kunnen ook in deze fase belangrijke keuzemomenten “ongemerkt” voorbij zijn gegaan. Voor het Spaanse gedeelte van de nalatenschap resteert dan niets anders dan een strikte uitvoering van hetgeen in de Nederlandse verdelingsakte is voorgeschreven, en de betaling van de Spaanse belastingen die dit met zich meebrengt.

Voor het Spaanse fiscale resultaat kan het ook nog enorm belangrijk zijn op welke wijze en met welke formuleringen de Nederlandse akte van verdeling de inhoud van de verdelingsafspraken richting de Spaanse notaris en Spaanse fiscus overbrengt. Hier kunnen de details vaak de doorslag geven! Het ligt daarom voor de hand dat de meest gunstige formuleringen slechts tot stand kunnen komen als de Nederlandse notaris hierbij nauw samenwerkt met de Spaanse notaris en/of fiscaal adviseur. Dit laatste is voor de doorsnee Nederlandse notaris veelal één brug te ver.

Conclusie

Naast een goed testament, met daarin opgenomen de juiste keuzemogelijkheden, en een optimaal huwelijksgoederenregime, is het van groot belang dat de nalatenschapsafwikkeling begint met:

1. een inventarisatie van de vermogensbestanddelen en bijbehorende waarden, om te vervolgen met berekeningen omwille van de bepaling van de meest gunstige afwikkelingswijze voor zowel Nederland als Spanje. Pas daarna zou men moeten overgaan tot:
2. het opstellen van de “verklaring van erfrecht” of akte van verdeling.

Dus niet andersom! Met andere woorden: na het overlijden dienen de erfgenamen zich te wenden tot adviseurs die samen zowel de Nederlandse als de Spaanse problematiek overzien en werkelijk kunnen helpen de juiste keuzes te maken. Het spreekt voor zich dat de erfgenamen hiermee veel geld kunnen besparen.

mr. R.L. Zanardi, Nederlandse notaris en international estateplanner in Spanje