Een testament met het oog op Spaans bezit

Als u Spaans bezit heeft of in Spanje woont, is het maken van een testament een van de belangrijkste onderdelen van uw nalatenschapsplanning (met een chiquer woord ook wel ‘estate planning’ genoemd). Nalatenschapsplanning/estate planning betekent: ‘op gestructureerde wijze vooraf regelen van de vermogensovergang na het overlijden’. Wat maakt een testament een goed ‘Spanje-testament’?

Doelstellingen van een ‘Spanje-testament’

Het ‘Spanje testament’ heeft dan meerdere doelstellingen. Uiteraard wilt u ermee bereiken dat de eigendommen terechtkomen bij de juiste personen (feitelijke doelstelling). Daarnaast wilt u beschrijven onder welke voorwaarden dit gebeurt (juridische doelstelling). Ten slotte wilt u dat dit gebeurt op de fiscaal meest gunstige wijze (fiscale doelstelling). De feitelijke doelstelling van het Spanje-testament spreekt voor zich. De juridische en fiscale doelstelling bespreek ik hierna.

Juridisch

Vooral bij echtgenoten/partners met kinderen moet een belangrijk deel van de aandacht uitgaan naar de teksten die de toedeling van de verschillende eigendommen aan de verschillende personen regelen. Volgens de Nederlandse wet kán aan de echtgenoot/partner testamentair een voorrangspositie worden gegeven (een langstlevende testament). Volgens de Spaanse wet niet. Uw Spanje-testament moet daarom altijd beginnen met een ‘rechtskeuze’ voor het Nederlands erfrecht. U ‘importeert’ daarmee de Nederlandse wet in Spanje en verklaart deze van toepassing op uw Spaanse bezit. De Nederlandse erfwet (‘het erfrecht’) is modern en geeft daarvoor in beginsel veel vrijheid, maar is ook héél genuanceerd en gedetailleerd. Clausules en bepalingen in het Spanje-testament moeten daarom naadloos aansluiten op de Nederlandse wettekst en dus nauwkeurig en volledig worden geformuleerd. Het is dus niet simpelweg een kwestie van je (uiterste) wil opschrijven. Het is een vak apart. Het ‘jongleren’ met de Nederlandse regels is eigenlijk alleen weggelegd voor de gespecialiseerde (Nederlandse) jurist die van het opstellen (én uitvoeren) van testamenten zijn dagelijks werk heeft gemaakt. Op een zeer klein aantal – gespecialiseerde – Nederlandse advocaten na, hebben we het dan hoofdzakelijk over notarissen en kandidaat-notarissen.

Vergeet het woord ‘standaardtestament’. U heeft bezit in Spanje? Dan bent u per definitie geen standaardgeval. Spanje vereist andere instrumenten uit de ‘gereedschapskist’ van het Nederlandse erfrecht, want Spanje is een ander land, in heel veel opzichten. En let op: als u in Spanje woont en u vergeet de rechtskeuze op te nemen, dan moet de Spaanse notaris de nalatenschap regelen, óók voor wat betreft uw bezittingen in Nederland. Ziet u het voor u?

Fiscaal (erfbelasting/successierecht)

Niemand weet welke erfbelastingtarieven, vrijstellingen en kortingen gelden als u overlijdt. Een fiscaal gunstig testament moet daarom ‘flexibel’ zijn. De verdeling van de erfenis ligt dan niet bij voorbaat vast. Keuzes kunnen nog worden gemaakt door de nabestaande(n). Dan is immers duidelijk hoe de vlag er bij hangt, en kan ingespeeld worden op de (fiscale) situatie van dát moment. In Spanje zijn de fiscale regels constant aan verandering onderhevig. Bovendien zijn de vrijstellingen/kortingen voor kinderen en kleinkinderen in Spanje altijd groter dan wij in Nederland gewend zijn. Met een standaard langstlevende testament worden juist die niet benut. Met een goed flexibel Spanje-testament kan dat wél, en wel zonder concessies voor de positie van de echtgenoot. Nederlanders willen besparen op erfbelasting, maar die echtgenoot wil altijd alle touwtjes in handen kunnen houden. Nooit afhankelijk zijn van kinderen; géén ‘Spaanse toestanden’. De vrijheid die het Nederlands erfrecht biedt maakt een flexibel Spanje-testament mogelijk. De nabestaande kan daarmee ‘sturen’ op het fiscaal meest gunstige resultaat van dat moment: benutting van de Spaanse vrijstellingen (bij Nederlanders die méér dan 10 jaar weg zijn uit Nederland), óf benutting van de Nederlandse én Spaanse vrijstellingen (bij hen die minder dan 10 jaar geleden zijn vertrokken, of bij hen die een vakantiewoning in Spanje hebben). Optimaal nu, maar ook optimaal voor de toekomst. Nooit meer het testament hoeven wijzigen wegens gewijzigde belastingregels.

De Nederlandse notaris kan ‘spelen’ met de Nederlandse erfrechtregels (het is zijn dagelijks werk). In Nederland is hij ook de fiscalist voor het successierecht; gewend om met testamenten ook belastingbesparing na te streven. Maar om te kunnen ‘sturen’ moet de Nederlandse notaris de Spaanse fiscale regels en vrijstellingen kennen. In elke afzonderlijke Spaanse autonome regio’s zijn ze anders. Enkele Nederlandse notariskantoren hebben zich hierin gespecialiseerd. Alles onder één dak.

Tot slot

In Spanje wonen veel nationaliteiten. In elk van de ‘thuislanden’ is het erfrecht weer anders geregeld. ‘Algemene adviseurs’ zoals gestors, makelaars, en advocaten aan de Costa’s denken vaak dat we met de inwerkingtreding van de Europese erfrechtverordening in 2015 kunnen spreken van een soort Europees erfrecht, en dat dus met een testament in Spanje (d.w.z. getekend bij een Spaanse notaris) alles volledig en correct kan worden geregeld. Dit advies lees je overal. Een groot misverstand dat veel slachtoffers maakt. Ik ken er velen. Europees erfrecht bestaat niet. Voor een Engelsman of Scandinaviër bijvoorbeeld geldt dat een in Spanje getekend testament het best werkt. Voor Nederlanders is niet van belang in welk land het testament wordt getekend, als de inhoud maar goed is. Sluit deze aan op de Nederlandse wetgeving? Zijn de juist bepalingen en clausules opgenomen voor uw situatie? En een grote valkuil: is er ook gedacht aan de gevolgen die het testament van de eerstoverleden echtgenoot heeft voor de erfgenamen van de langstlevende echtgenoot? Etc. etc. Teken het testament desnoods maar bij de Spaanse notaris, maar zorg dat de Nederlandse notaris uw situatie tot in details kent (hij stelt de juiste vragen) en de uiteindelijke tekst maakt.

6 februari 2019

R.L. (Renato) Zanardi, notaris in Nederland en estate planner in Spanje

Verzorgd door Hak & Rein Vos juridisch adviseurs en notarissen: notarissen in Nederland én erfrechtadviseurs gevestigd in Albir (Costa Blanca) en Marbella (Costa del Sol). Zie voor eerdere columns onze website www.erfrechtinspanje.nl en zie onze advertentie elders in dit blad.