TESTAMENT IN SPANJE – Optimaal onterven (deel 1)

Voordat een ouder overgaat tot het onterven van een kind moet er heel wat zijn gebeurd. En toch komt het steeds vaker voor, zo is mijn ervaring. Wellicht is deze ‘gekleurd’ door onze notariële ‘Spanje-praktijk’ en zijn er in Spanje gewoon relatief veel Nederlanders die een slechte relatie hebben met een of meer van hun kinderen. Ik kan het niet staven, maar ik heb soms het gevoel dat dit wel zo is. In deze column en de volgende ga ik het hebben over de mogelijkheden die een ouder heeft om een kind optimaal te onterven, want onterven is geen taboe meer!

Het normale onterven

In je testament bepaal je wie je erfgenamen zijn en wat zij krijgen. Je kunt een kind onterven, wat inhoudt dat het kind wordt uitgesloten als erfgenaam. Ik noem dit het ‘normale onterven’. Het kind kan dan toch nog zijn ‘legitieme portie’ opeisen. Als het kind dat tijdig en correct doet, heeft het alsnog recht op een geldbedrag uit de nalatenschap van de overleden ouder. Degenen die wel tot erfgenamen zijn benoemd moeten dit bedrag betalen. Het bedrag is gelijk aan de helft van wat het kind zou krijgen als er helemaal geen testament zou zijn gemaakt.

Optimaal onterven, de titel van deze column, begint vaak met normaal onterven. Ook al kun je met ‘normaal onterven’ het kind niet 100% onterven, het heeft toch zin. Het kind krijgt zijn legitieme portie namelijk alleen als het tijdig zelf actie onderneemt. Het onterfde kind moet zelf binnen vijf jaar na het overlijden van de ouder in actie komen om de legitieme portie op te eisen. Na vijf jaar is het recht verjaard en is de onterving definitief.

Dat het kind slechts een geldbedrag krijgt, en niet mee doet bij het verdelen van spullen en bezittingen, is bovendien vaak een grote ontlasting voor degenen die wel tot erfgenamen zijn benoemd en de gezamenlijke taak hebben om die verdeling met elkaar te regelen.

Het optimale onterven

Zijn er methoden te bedenken waarmee het bedrag waarop het onterfde kind aanspraak kan maken kan worden verlaagd? Jazeker zijn die er. Ook al zijn niet alle methoden in alle situaties toepasbaar. In dit artikel en het volgende ga ik in hoofdlijnen in op deze methoden.

De testamentaire methoden

Het ‘rommel-legaat’

Als het onterfde kind krachtens het testament bepaalde goederen uit de nalatenschap toegewezen krijgt, wordt hij hiermee geacht een deel van zijn legitieme te hebben ontvangen, zelfs als hij deze goederen weigert. Het ‘rommel-legaat’ houdt in dat je bijvoorbeeld antiek, meubels en serviesgoed, met andere woorden: alle goederen waar de andere kinderen geen belangstelling voor hebben uitdrukkelijk na laat aan het onterfde kind. Hierdoor blijft er meer geld over voor de andere kinderen.

Direct afrekenen met het onterfde kind

Wanneer een kind onterfd is, erven de overige erfgenamen weliswaar meer, maar het onterfde kind heeft vijf jaar de tijd om zijn legitieme portie op te eisen. De overige erfgenamen moeten er al die tijd rekening mee houden dat ze een deel van hun verkrijging moeten afstaan. Zij moeten leven met die onzekerheid.

Om meteen duidelijkheid te geven, kan ervoor gekozen worden om het onterfde kind na het overlijden de legitieme portie direct uit te keren. Als dit op een slimme manier gedaan wordt kan in dat geval worden volstaan met uitkering van een lager bedrag, terwijl het onterfde kind dan toch exact krijgt waar hij recht op heeft. Hoe dit precies moet, is iets waarvan uw adviseur vooral verstand moet hebben. Let op! Ook de Spaanse context zorgt voor specifieke aandachtspunten in dit kader.

Kleinkinderen laten erven, of niet

De wettelijke regel is dat de kinderen van het onterfde kind in zijn of haar plaats treden indien het onterfde kind in zijn onterving berust (geen beroep doet op zijn legitieme portie). Als je ook die kleinkinderen niet als erfgenamen wilt, moet je ook hen uitdrukkelijk onterven.

Wil je die kleinkinderen juist wel laten erven in plaats van het onterfde kind, dan is het beter om dit expliciet en specifiek in het testament op te nemen, en hen een geldbedrag of goederen (via een legaat) toe te kennen, en daarbij aan te geven dat dit legaat vervalt als het kind niet berust in zijn onterving. Daarmee bezorg je het onterfde kind een duivels dilemma. Als het onterfde kind zich alsnog beroept op de legitieme portie, dan krijgen zijn of haar eigen kinderen helemaal niets.

Testamentaire methoden bij fusiegezinnen

Als een vóórkind van een ‘tweede echtgenoot’ optimaal moet worden onterfd moet die echtgenoot allereerst zo min mogelijk erven uit de nalatenschap van de andere echtgenoot als laatstbedoelde echtgenoot als eerste overlijdt. Als het vermogen van de langstlevende echtgenoot zou groeien door die erfenis, groeit de legitieme portie van zijn/haar eigen kind immers mee, hetgeen moet worden voorkomen als dit kind optimaal moet worden onterfd. Met een slim langstlevende testament kan dat, en wel zónder dat de langstlevende echtgenoot hiervan enige last ondervindt. Sterker nog: het kan zelfs zo worden geregeld dat het vermogen van de langstlevende echtgenoot, zonder dat hij/zij het merkt, op papier zal afnemen gedurende zijn/haar resterende levensjaren, zodat er steeds minder overblijft voor de legitieme portie van zijn/haar onterfde kind. Dat is pas optimaal! Het gaat te ver om deze methoden in deze column in detail te bespreken.

Wordt vervolgd!

7 juni 2018

R.L. (Renato) Zanardi,notaris in Nederland en estate planner in Spanje

Verzorgd door Hak & Rein Vos juridisch adviseurs en notarissen: notarissen in Nederland én erfrechtadviseurs gevestigd in Spanje (Costa Blanca en Costa del Sol). Zie voor eerdere columns onze website www.erfrechtinspanje.nl