EEN SPAANS TESTAMENT – deel 3: (on)zin op het internet (I)

De trefwoorden ‘testament’ en ‘spanje’ geven in Google snel inzicht in de partijen die zich onder meer bezig houden met testamentadvies in Spanje. Lezen we de websites, dan valt ons op dat er grote verschillen zijn tussen hetgeen wordt geadviseerd met betrekking een Spaans testament en de wijze waarop een Nederlander de vererving van zijn Spaanse bezit zou moeten regelen. In deze columnreeks bespreek ik de informatie die ik op internet aantref. De titel van deze column verraadt dat de kwaliteit van het testamentadvies nog wel eens te wensen over laat.

De Europese erfrechtverklaring

Zo wordt ergens de indruk gewekt dat gebruik van dit door de Europese Commissie ingestelde standaard-formulier thans verplicht is als het gaat om een grensoverschrijdende (EU) nalatenschap. Dit in plaats van de gebruikelijke (nationale) verklaring van erfrecht, opgesteld door een notaris met de nationaliteit van het land waarvan de wetgeving van toepassing is. Vervolgens wordt gezegd dat toepassing van deze Europese erfrechtverklaring met zich mee brengt dat heel veel documenten moeten worden opgesteld en vertaald, om af te sluiten met het testamentadvies dat dit kan worden vermeden met een Spaans testament, wat zogenaamd tot een sterk vereenvoudigde nalatenschapsafwikkeling zou leiden. Deze stelling behoeft een genuanceerd tegengeluid.

De nationale erfrechtverklaring

De Europese erfrechtverklaring is namelijk niet verplicht. Er kan worden volstaan met een gewone verklaring van erfrecht, opgesteld door de Nederlandse notaris. Sterker nog: de Spaanse notaris die een correcte afwikkeling nastreeft heeft hiervoor een sterke voorkeur. Waarom? De gewone verklaring van erfrecht is een akte met een  verhalende tekst. De Europese erfrechtverklaring daarentegen is een formulier dat moet worden ingevuld door de Nederlandse notaris. De ingevulde antwoorden op de in dit formulier gestelde vragen moet de Spaanse notaris vervolgens zelf ‘verhalend’ in zijn akte verwerken. Maar ‘knippen en plakken’ van de logische en sluitende tekst uit een gewone verklaring van erfrecht in zijn akte is natuurlijk veel eenvoudiger en voorkomt interpretatiefouten. Het juridisch relevante deel van zijn akte is daarmee in feite door de Nederlandse notaris geschreven. Het testament hoeft hij niet te lezen, niet te begrijpen en zelfs niet te ontvangen. Het hoeft dus ook niet vertaald te worden! Al die andere documenten die zogenaamd moeten worden opgesteld en vertaald kan ik niet bedenken. Indianenverhalen dus.

Afwikkelen zonder verklaring van erfrecht?

Dat is het volgende sprookje. Dat kan in theorie alleen als (1) het Spaanse testament de vererving van het ‘wereldwijde’ vermogen regelt, én (2) de overledene in Spanje woonde. Maar Spaanse notarissen maken voor Nederlanders nagenoeg altijd testamenten die slechts van toepassing zijn op het in Spanje gelegen bezit. De ontbrekende kennis van de Nederlandse wet en het meestal aanwezige Nederlandse/buitenlandse bezit maakt dat zij zich daarmee niet willen/kunnen bemoeien. In een dergelijk ‘geografisch beperkt’ testament kan volgens de Nederlandse wet eenvoudigweg geen erfgenaam worden benoemd. De echtgenoot wordt in een dergelijk Spaans testament vaak (enig) erfgenaam genoemd, maar is meestal NIET de (enige) erfgenaam. Een verklaring van erfrecht is dan nodig om vast te stellen wie de échte erfgenamen zijn.

Wel of geen erfgenaam?

Indien er naast het Spaanse testament (1) geen ander testament bestaat, óf (2) een ander (universeel werkend) testament waarin (ook) anderen tot erfgenamen worden benoemd, dan is de erfgenaam uit het Spaanse testament waarschijnlijk óf niet de enige erfgenaam óf wellicht zelfs in het geheel geen erfgenaam! Slecht testamentadvies. De échte erfgenamen worden dan aangewezen door (ad 1:) de Nederlandse wet of (ad 2:) dat andere testament. Alle échte erfgenamen moeten hoe dan ook in de afwikkeling worden betrokken. De Spaanse akte moet hun rechtspositie beschrijven volgens het testament in het licht van de Nederlandse wet. Dit kan de Spaanse notaris niet zelf. Daarvoor heeft hij een verklaring van erfrecht van zijn Nederlandse collega nodig. Alleen dan is sprake van een correcte afwikkeling van de nalatenschap, resulterend in zekerheid omtrent de rechtsposities van de betrokkenen en de rechtsgevolgen van het erfrecht in die concrete situatie.

Misverstanden

Ik noem het maar ‘misverstanden’. Veroorzaakt door een (logisch) gebrek in Spanje aan kennis van de Nederlands wet. Heel raar is het om in een Spaans testament eerst te lezen dat de Nederlandse van toepassing wordt verklaard, om vervolgens in de inhoud en uitvoering daarvan te zien dat diezelfde wet met voeten wordt getreden. Als dit de ‘standaard-procedure’ wordt met als argument de ‘eenvoud van afwikkeling’ dan leidt dit tot schijnzekerheid. Dat is slechter dan géén zekerheid, want dan zijn mensen tenminste alert en zoeken zij naar de juiste raadgevers. De Spaanse notaris heeft een andere taak en andere verantwoordelijkheden. Het kan hem niet aangerekend worden. Omgekeerd: een Nederlandse notaris wordt aan de hoogste boom opgehangen als hij ongelukken maakt met een testamentadvies en een testament voor een Spanjaard terwijl hij weet dat op diens nalatenschap het Spaanse erfrecht van toepassing zal zijn. Deze en nog vele andere redenen maakt dat het opstellen van testamenten naar Nederlands erfrecht én de uitvoering daarvan – behoudens de formaliteiten – niet aan een Spaanse notaris moeten worden overgelaten; in ieder geval niet zonder begeleiding van een Nederlandse collega. Wie dit wel doet, is zelf verantwoordelijk voor als het fout gaat. De Europese Commissie heeft bij het opstellen van de Europese erfrechtverordening naar mijn mening een grote fout gemaakt door dit niet te borgen in het belang van de rechtszekerheid.

Wordt vervolgd

12 april 2018

R.L. (Renato) Zanardi,notaris in Nederland en estate planner in Spanje

zie ook:

> EEN SPAANS TESTAMENT – deel 2: langstlevende enig erfgenaam

> EEN SPAANS TESTAMENT – deel 1: Inleiding