PENSIONADO’S IN SPANJE: DE UITZONDERING IN DE EUROPESE ERFRECHTVERORDENING WORDT REGEL

Grensoverschrijdende nalatenschappen

Op 17 augustus as. treedt de verordening in werking. Doelstelling van de EEV is om ‘grensoverschrijdende nalatenschappen’ eenvoudiger te kunnen afwikkelen. Het Europese bezit van iemand die na die datum is overleden zal vererven volgens de wettelijke verervingsregels van één land, terwijl vóór die datum op de vererving van bezit in verschillende landen in elk van die landen een ander nationaal erfrecht van toepassing kan zijn.

Hoofdregel

In de EEV is op een aantal plekken gekozen voor de woonplaats van de overledene als aanknopingspunt. Zo ook bij de aanwijzing van de op de vererving toepasselijke erfwet. Het Europese bezit van de overledene zal volgens de EEV-hoofdregel namelijk in beginsel vererven volgens het recht van het land waar zijn woonplaats (“het maatschappelijk middelpunt van zijn bestaan”) was gelegen. De achterliggende gedachte is evident: emigranten zullen langzaam maar zeker integreren in hun nieuwe thuisland, en de ‘mores’ en wetten hiervan overnemen/accepteren. Zeker Nederlanders zullen beamen dat hierop uitzonderingen goed mogelijk zijn.

Hoofdregel en uitzondering

De uitzonderingen maakten een uitzonderingsregel noodzakelijk. Deze uitzonderingsregel is geschreven voor degenen die nog steeds een grotere binding ervaren met het land waarvan zij de nationaliteit hebben. Zij mogen op grond van de EEV in hun testament opnemen dat – in plaats van de wet van het woonland – de wet van het land van hun nationaliteit van toepassing zal zijn op de vererving van hun bezit. Elk Europees land dat zich bij de verordening heeft aangesloten is verplicht om die ‘gekozen’ erfwet toe te passen op de vererving van eigendommen die gelegen zijn op haar grondgebied.

Nederlandse Pensionado’s: een uitzondering van 140.000 mensen

Naar verluidt wonen er 140.000 Nederlanders in Spanje. Een zeer groot deel hiervan zijn  ‘pensionado’. Zij zijn doorgaans niet geïntegreerd, spreken de taal niet of nauwelijks, begeven zich hoofdzakelijk onder landgenoten, bezoeken Nederlandse clubs, kroegen, (tand)artsen, supermarkten etc, en blijven intensief in contact met hun (klein)kinderen en vrienden in Nederland. Ze zijn vaak Hollandser en zelfs vaak kritischer over Spanje dan de gemiddelde Nederlandse toerist in Spanje. Daarnaast, en dat is heel belangrijk, hebben de meesten van hen – behalve hun Spaanse huis – al hun vermogen in Nederland. De ervaring leert dat de goed geïnformeerde Nederlandse pensionado wil dat ook zijn bezit vererft op de Nederlandse manier! Deze goed geinformeerde Nederlandse pensionado neemt derhalve een rechtkeuze voor Nederlands erfrecht op in zijn testament.

Nalatenschapsafwikkeling volgens de EEV

Helaas is de grondgedachte achter de hiervoor omschreven uitzonderingsregel niet overal even consequent doorgevoerd in de EEV. Ik doel met name op de zogenaamde ‘Europese erfrechtverklaring’, een belangrijk EEV-instrument dat als doelstelling heeft de afwikkeling van grensoverschrijdende nalatenschappen sterk te vereenvoudigen. Hierin wordt beschreven wat de rechtspositie is van de gerechtigden tot de nalatenschap volgens de toepasselijke wet. Daarnaast is het een document waarmee de erfgenamen en/of de executeur zich als zodanig kunnen legitimeren in alle aangesloten EU-landen. Op grond van de EEV is de notaris van het woonland de ‘autoriteit van afgifte’, ook wanneer de overledene in zijn testament een rechtskeuze voor Nederlands recht heeft uitgebracht. De Spaanse notaris gaat in een dergelijk geval dus  – met het Nederlandse wetboek in de hand – uitspraken doen over de rechtspositie, bevoegdheden en plichten van de gerechtigden tot de nalatenschap? Dit gaat niet goed komen zeg ik.

Advies

Het mag duidelijk zijn dat de Nederlandse pensionado in Spanje er in de meeste gevallen verstandig aan doet een rechtskeuze voor Nederlands erfrecht in zijn testament op te nemen. Maar daar blijft het niet bij. Hij doet er verstandig aan zijn erfgenamen in te fluisteren de regie van de nalatenschapsafwikkeling in Spanje in handen te geven van een Nederlandse notaris. Deze kan er voor zorgen dat de Spaanse notaris een inhoudelijk correcte Europese Erfrechtverklaring afgeeft. Voorwaarde: de Nederlandse en Spaanse notaris moeten elkaar kunnen verstaan en ook willen samenwerken.

Conclusie

Voor 140.000 Nederlanders aan de Costa valt de vereenvoudiging die door de EEV wordt gerealiseerd een beetje tegen. In het geval van een rechtskeuze voor Nederlands recht was het logischer geweest de Nederlandse notaris aan te wijzen als de bevoegde autoriteit van afgifte. Door een Nederlandse notaris de regie te geven kan dit weliswaar worden opgelost, maar met de huidige EEV is de kans gemist om óók voor deze belangrijke groep een vereenvoudiging te realiseren. Overigens is het wel zo dat de Nederlandse notaris door de erfgenamen bevoegd kan worden verklaard om een Europese erfrechtverklaring af te geven. Als de erfgenamen op één lijn zitten is dit naar mijn mening de meest eenvoudige oplossing.

Fiscaal

Nog een laatste advies. De nieuwe verordening gaat over het erfrecht, niet over de erfbelasting. Laat goed bekijken wat de fiscale gevolgen zijn van een rechtkeuze. Zo pakt een ‘standaard’ Nederlands langstlevende testament fiscaal vaak zéér negatief uit in Spanje.

Mr. R.L. Zanardi, Nederlandse notaris en estate planner in Spanje