OVER NALATENSCHAPSAFWIKKELING EN NALATENSCHAPSPLANNING

De ene naar de andere aanbieder van zakelijke en administratieve diensten aan de Costa’s laat via advertenties in krantjes en op internet weten ook een ‘nalatenschapsafwikkeling’ te kunnen verzorgen voor zo’n beetje elke nationaliteit in Spanje. In deze column probeer ik uit te leggen dat Nederlanders hier goed over moeten nadenken. Onze Nederlandse wetgeving op het gebied van het erfrecht (verwar erfrecht niet met erfbelasting/succcessierecht) is nogal uniek in Europa.

INLEIDING

Nederlanders hebben veel vrijheid om in een testament te bepalen wat zij willen. Onze Nederlandse wetten geven die vrijheid. Andere Europeanen hebben die vrijheid niet. Het is onder andere daarom dat Nederlanders een langstlevende testament kunnen maken. Dat is uniek in Europa. In andere landen realiseert men zich niet dat afwikkeling van die ‘eerste nalatenschap’ dan betekent dat je deels ook kunt voorsorteren op de afwikkeling van de nalatenschap van de langstlevende (nalatenschapsplanning).

GESLOTEN STELSEL

Maar die Nederlander moet van die vrijheid gebruik maken volgens de strikte regels die zijn vastgelegd in de Nederlandse wet. Er zijn hiervoor een aantal wettelijke instrumenten beschikbaar. Alleen die instrumenten mag hij gebruiken. In het jargon wordt dit het ‘het gesloten stelsel’ genoemd. Om te weten welke instrumenten je moet gebruiken moet je kennis hebben van die specifieke instrumenten, zoals een automonteur kennis moet hebben van de gereedschappen die hij nodig heeft om bepaalde klussen te klaren. De Nederlandse notaris heeft die kennis. Andere landen kennen dat systeem niet. In die landen (zoals Spanje) zijn testamenten veel simpeler omdat bijna alles door de wet wordt bepaald. In die landen wordt daarom automatisch makkelijker gedacht over testamenten maken.

KEUZES EN BESLISSINGEN OVERLATEN AAN DE LANGSTLEVENDE ECHTGENOOT

Nederlandse echtparen gebruiken die vrijheid op advies van Nederlandse notarissen vaak om beiden een (veelal gelijkluidend) testament te maken waarin de échte beslissingen kunnen worden overgelaten aan de langstlevende van hen. Die heeft immers zicht op de omstandigheden die bestaan op het moment dat de eerste van hen beiden overlijdt. De feitelijke nalatenschapsplanning kan dan aan die langstlevende worden overgelaten. Op het moment van dat eerste overlijden heeft die langstlevende automatisch ook een beter zicht op de (nabijere) toekomst en hoe de situatie er uit zal zien als ook de langstlevende zelf komt te overlijden. De langstlevende echtgenoot moet dus de échte keuzes maken. Die keuzes worden gemaakt in de maanden na het overlijden van de eerste echtgenoot. Het maken van die keuzes gaat dus meer over ‘nalatenschapsplanning’ daar waar het woord ‘nalatenschapsafwikkeling’ de suggestie wekt dat het slechts gaat over het afwikkelen van formaliteiten.

DE HOOFDREGEL

De verstandigste keuzes worden gemaakt als de meest waarschijnlijke toekomst scenario’s worden ‘doorgerekend’. Wordt dat nagelaten, dan wordt er dus feitelijk geen keuze gemaakt en is men niet bewust bezig met nalatenschapsplanning. Als er geen keuze wordt gemaakt, dan kiest men ‘onwetend’ voor uitvoering van ‘de hoofdregel’ van het langstlevende testament. Dat wil zeggen: alle bezittingen komen toe aan de langstlevende echtgenoot en de kinderen krijgen hun erfdeel in de vorm van een vordering op de langstlevende ouder of stiefouder.

AFWIJKEN VAN DE HOOFDREGEL

Het is maar de vraag of dat zo verstandig is. Die vraag speelt een nog veel grotere rol als de langstlevende in Spanje woont of aldaar bezit heeft (zoals een tweede woning). Waarom? Er zijn heel veel verschillende redenen mogelijk. Veel voorkomende redenen zijn:

(1) de langstlevende is op hoge leeftijd en doorschuiven van bezit richting de volgende generatie zou eigenlijk logischer zijn. Let op: de nalatenschap van de eerstoverleden echtgenoot is om allerlei redenen hét uitgelezen moment om dit fiscaal gunstig te doen (lees het artikel ‘Spaanse woning bij leven overdragen aan kinderen – Via verkoop, schenking of testament?’ op onze website www.erfrechtinspanje.nl)

(2) toedeling van het Spaanse bezit aan de kinderen in plaats van aan de echtgenoot voorkomt dat de kinderen bij het overlijden van de langstlevende echtgenoot (wederom) een nalatenschapsafhandeling in Spanje moeten organiseren;

(3) als de eerste echtgenoot overlijdt op een moment dat de echtgenoten méér dan 10 jaar weg zijn uit Nederland, kan al het Nederlandse bezit reeds dan zonder één cent Nederlandse erfbelasting én zonder één cent Spaanse erfbelasting aan de (in Nederland woonachtige) kinderen worden toegedeeld.

EEN GEMISTE KEUZE = EEN GEMISTE KANS

Afwikkelen volgens de hoofdregel van het langstlevende testament moet geen automatisme zijn. ‘Nalatenschapsafwikkeling’ mag niet slechts inhouden: het simpelweg afvinken van formaliteiten om bezittingen op naam van de langstlevende te stellen. Maar dat is wél wat reguliere begeleiders van nalatenschappen aan de Costa’s er onder verstaan. Gewoon omdat zij niet weten welke alternatieven er zijn verborgen in het Nederlandse systeem van testamentaire en wettelijke langstlevende regelingen, en dat ‘het ware afwikkelen’ bij een Nederlandse nalatenschap dus vaak betekent dat er actief moet/kan worden geadviseerd/gepland met het oog op het overlijden van de langstlevende echtgenoot (nalatenschapsplanning) Hier valt specifiek voor Nederlanders veel te winnen.

EERSTE STAP NALATENSCHAPSAFWIKKELING: ALTIJD ÉÉRST EEN NEDERLANDSE NOTARIS INSCHAKELEN

De Nederlandse notaris kent de keuzemogelijkheden die het testament en de Nederlandse wet bieden. Hij neemt met u de scenario’s door. Als hij als notaris ook goed weet hoe het zit met de Spaanse erfbelastingregels kan hij de keuzemogelijkheden ook daaraan toetsen. Dat is niet onbelangrijk. Eerst praten met een Nederlandse notaris voorkomt dus een valse start en gemiste kansen. En wellicht ten overvloede: om de juiste keuzemogelijkheden in uw testament te krijgen moet u natuurlijk ook bij de Nederlandse notaris zijn. Daar begint de nalatenschapsplanning.

R.L. (Renato) Zanardi, notaris in Nederland en estate planner in Spanje

Verzorgd door Hak & Rein Vos juridisch adviseurs en notarissen: notarissen in Nederland én erfrechtadviseurs gevestigd in Albir (Costa Blanca) en Marbella (Costa del Sol). Zie voor eerdere columns onze website www.erfrechtinspanje.nl