(Oude) oprentende kindsdelen – kansen en bedreigingen

Nadat we vooral de residenten onder u de stuipen op het lijf hebben gejaagd met serieus verontrustende berichten over de nieuwe maatregelen van de Spaanse fiscus (opgaveplicht buitenlands vermogen residenten; zie daarvoor onze website www.erfrechtinspanje.nl onder ‘Actueel en Alerts’; publicaties van 21 februari, 28 februari en 7 maart jl.), is het nu weer eens tijd voor een wat meer juridisch getint onderwerp. Veel Nederlanders hebben een min of meer standaard-langstlevende-testament in de kast liggen. De langstlevende echtgenoot krijgt alle bezittingen; de kinderen krijgen hun erfdeel in de vorm van een vordering op de langstlevende. Een ‘tegoedbon’ noem ik het wel eens. Juridisch niets anders dan een geldlening. De langstlevende blijft aan de kinderen de waarde van hun erfdeel schuldig, en in de ‘geldleningsbepalingen’ (lees: het ouderlijk testament) staat dat opeising eerst mogelijk is bij overlijden van de langstlevende. Heel erg vaak is in de ‘geldleningsbepalingen’ tevens opgenomen dat die vorderingen een rente dragen die jaarlijks op de hoofdsom wordt bijgeschreven. Deze rente is eveneens pas opeisbaar bij overlijden van de langstlevende. Deze techniek heeft ‘kansen’ en ‘bedreigingen’. Ik noem van elke categorie de belangrijkste.

Kans

De vorderingen van de kinderen worden – door de rente – jaar na jaar groter. Het vermogen van de langstlevende wordt ‘op papier’ kleiner en kleiner. De Nederlandse fiscus erkent dit met als gevolg dat het met erfbelasting te belasten vermogen in de ‘tweede ronde’ (de nalatenschap van de langstlevende) daadwerkelijk veel lager is geworden. Hiermee kan veel Nederlandse erfbelasting worden bespaard ten behoeve van de kinderen. De langstlevende heeft – bij leven – totaal geen last van de schulden en de (snelle) oprenting daarvan.

Als de langstlevende 10 jaar of meer fiscaal resident is in Spanje hoeft er – bij overlijden van de langstlevende – geen erfbelasting in Nederland te worden betaald. De heffingsbevoegdheid ligt nu bij Spanje. In Spanje worden de schulden van de langstlevende aan de kinderen echter niet erkend als schulden in zijn/haar nalatenschap. Met andere woorden: bij de berekening van de Spaanse erfbelasting wordt de waarde van de bezittingen van de overleden langstlevende niet verminderd met de schulden aan de kinderen.

Tip: als u fiscaal resident bent in Spanje, laat u dan adviseren of de schuld aan de kinderen of de oprenting daarvan niet kan worden beëindigd. Fiscaal heeft het immers geen zin meer (tenzij u nog terugkeert naar Nederland), en denk ook eens aan de eventuele nieuwe partner (zie hierna onder ‘Bedreiging’).

Bedreiging

Als de langstlevende een serieuze nieuwe relatie aangaat worden er vaak ook nieuwe gezamenlijke financiële verplichtingen aangegaan (denk aan het kopen van een huis), en krijgen de partners vaak ook het gevoel dat er iets moet worden geregeld voor het geval dat één van hen overlijdt. Het is echter de vraag of de partner die – als gevolg van de hiervoor bedoelde rente – sterk opgelopen of oplopende schulden heeft aan de eigen kinderen nog in staat is om iets te regelen ten behoeve van zijn/haar nieuwe partner! De conclusie kan wel eens heel zuur zijn! Helemaal zuur is het als de ‘nieuwe partners’ zich dit helemaal niet realiseren. Dat komt maar al te vaak verklap ik u. De kinderen hebben bij het overlijden van hun eerste ouder vaak een ‘verklaring van berusting’ moeten ondertekenen. Onder het erfrecht van vóór 2003 was dit nodig. De langstlevende ouder dacht dan vaak dat de kinderen daarmee ‘afstand’ hadden gedaan van hun erfdeel . Niets is echter minder waar! Bij het overlijden van hun langstlevende ouder eisen zij gewoon aflossing van hun vordering, en dan zal de ‘nieuwe langstlevende’ dit veelal moeten ophoesten. Hiervoor zal wellicht de echtelijke woning moeten worden verkocht. Zie ook het ‘basis’-artikel op onze website met de titel: de stiefoudersituatie: ‘na het zoet, komt het zuur!’ (publicatiedatum: 28 november 2012). Uit mijn praktijk blijkt dat er een hoop van dit soort potentiële probleemgevallen rondlopen! Kom er tijdig mee, dan kan er misschien nog iets aan gedaan worden!

mr. R.L.(Renato) Zanardi

Nederlandse notaris en estateplanner in Spanje