Niet gehinderd door enige kennis (2)

Met inhoudelijke artikelen probeer ik de afgelopen 2 jaar bij de Hallo-lezers die het aangaat (Nederlanders met bezittingen in Spanje) het bewustzijn te laten groeien dat juridische en fiscale nalatenschapsplanning niet aan de eerste de beste kan worden overgelaten. Ik ben de laatste paar maanden weer net even te vaak geconfronteerd met het broddelwerk van amateur-adviseurs, waardoor bij mij de behoefte opkwam het artikel dat ik in november 2009 voor dit blad schreef (met gelijkluidende titel) van een vervolg te voorzien.

In Nederland vinden we het heel gewoon dat we voor ieder probleem een erkende deskundige kunnen vinden, voorzien van alle vereiste diploma’s, vergunningen, certificaten etc. en gewaarborgd middels een wettelijk geregeld toezicht.

Als het om erfrecht, nalatenschapsplanning en successieplanning gaat, gaan we zonder na te denken – bijna instinctief dus – naar een notaris. Waarom? Wat is een notaris eigenlijk?

Een notaris is een universitair geschoolde jurist, opgeleid op een specialistische afdeling van een Nederlandse rechtenfaculteit. Binnen die afdeling wordt zwaar de nadruk gelegd op vakken die specifiek voor de notariële praktijk van belang zijn. Een notaris heeft zich daarom voor een (heel) groot deel van zijn studie bezig gehouden met vakken als Nederlands erfrecht en successierecht. Naast universitaire hoogleraren of de zeldzame advocaten die ook de notariële studierichting afgerond hebben en ook daadwerkelijk in de notariële praktijk werkzaam zijn geweest, bestaan er in Nederland geen professionals die van erfrecht en successierecht zoveel weten als een notaris. Eigenlijk is dat in Spanje niet anders, met dien verstande dat de deskundigheid van de Spaanse notaris zich uiteraard beperkt tot het Spaanse successie- en erfrecht.

Vervolgens is van belang dat op de bezittingen van Nederlanders in beginsel altijd het Nederlandse erfrecht van toepassing is, ook als deze bezittingen in Spanje zijn gelegen. Voor de (meer dan 5 jaar geleden) naar Spanje geëmigreerde Nederlander kan dit anders zijn, maar alsnog simpel worden gerealiseerd door in een testament uitdrukkelijk te kiezen voor Nederlands recht (“rechtskeuze”), hetgeen sowieso ook moet worden geadviseerd als het bijvoorbeeld gaat om echtparen met (stief)kinderen.

Een Nederlander die advies wil over erfrecht of successierecht gaat dus normaliter niet naar een meneer of mevrouw die zich op internet voorstelt als adviseur voor zo’n beetje alles, waaronder erfrecht en successierecht: zonder diploma’s, vergunningen, certificaten en zonder wettelijk kwaliteitstoezicht, kortom: niet gehinderd door enige kennis. Nu woont diezelfde Nederlander opeens in Spanje, en wat gebeurt er? de zojuist omschreven adviseur lokt hem mee naar een Spaanse notaris met (bijvoorbeeld) de smoes dat zijn Nederlandse testament in Spanje niet werkt, en dat zonder Spaans testament zijn (vakantie)woning aan de Spaanse staat vervalt. Deze fluistert de Spaanse notaris in hoe het testament “ongeveer” moet luiden. Voorafgaande aan de ondertekening wordt toegevoegd dat de Nederlander zelf verklaart dat de inhoud voldoet aan de eisen die de Nederlandse wet hieraan stelt om het beoogde doel te bereiken. Resultaat: de Nederlander beschikt nu over 2 testamenten die moeten worden uitgevoerd met toepassing van het Nederlandse erfrecht (!) en (meestal) volstrekt niet met elkaar in overeenstemming zijn. Over de fiscale consequenties wordt al helemaal niet nagedacht: de bezittingen in Spanje zijn – zonder nadere maatregelen – namelijk vaak dubbel belast (Nederlands en Spaans successierecht). De bloedjes van kinderen en (vooral) de langstlevende echtgenoot zitten nu met de gebakken peren. Het instinct waarop de Nederlander in Nederland pleegt blind te varen werkt blijkbaar opeens niet meer. Is het misschien de Spaanse zon? Ik weet het niet. Natuurlijk zijn er bijzonderheden die spelen wanneer een nalatenschap met bezittingen in Spanje moet worden afgewikkeld, voornamelijk fiscaal. Het betreft bijzonderheden waar een doorsnee Nederlandse notaris niets van weet, en die hem moeten worden “ingefluisterd” door een Spaanse specialist. Luister naar uw Nederlandse “instinct” en vertrouw dit soort zaken toe aan echte professionals.

mr. R.L. Zanardi