NALATIGHEID BIJ HET NALATEN (2)

Bij het meest voorkomende type langstlevende-testament zijn zowel de echtgenoot als de kinderen erfgenamen, maar ontvangt de langstlevende echtgenoot alle bezittingen in eigendom. De kinderen ontvangen daarom geen bezittingen, maar ontvangen hun erfdeel in de vorm van een vordering op de langstlevende echtgenoot. Die vorderingen kunnen de kinderen in beginsel niet eerder opeisen dan na het overlijden van de langstlevende echtgenoot. Wat is het belang van deze ‘kinds-vorderingen’ als de overledene in Spanje woonde en welke eisen stelt dit aan de nalatenschapsafwikkeling als deze in Spanje plaatsvindt onder begeleiding van een gestor of abogado?

De uitvoering van het testament in Spanje

Als een in Spanje wonende Nederlandse echtgenoot overlijdt, moet het langstlevende-testament meestal volgens de Nederlandse wet worden uitgevoerd. Als dat gebeurt onder begeleiding van een Spaanse gestor of abogado, blijft de afwikkeling van het langstlevende testament over het algemeen beperkt tot het ‘op naam stellen’ van de Spaanse bezittingen (op naam van de langstlevende echtgenoot). Het slotakkoord bestaat dan uit een Spaanse notariële akte die vervolgens wordt ingediend bij het Spaanse eigendomsregister en de Spaanse bank. Voor het zover is moeten er in Spanje flink wat administratieve handelingen worden verricht, maar na de ondertekening van de Spaanse notariële akte (en indiening en betaling van de Spaanse erfbelastingaangifte) geeft de Spaanse gestor of abogado meestal aan dat zijn taak erop zit. De langstlevende echtgenoot en de kinderen blijven achter in de veronderstelling dat hiermee alles naar behoren is afgewikkeld, maar dat is meestal niet het geval.

Gebrek aan advisering met betrekking tot de erfdelen/vorderingen van de kinderen

De Nederlandse cliënt weet niet beter dan dat er ook niets meer te regelen valt. Zo besteden de gestor/abogado in hun advisering geen aandacht aan de kinds-vorderingen. De oorzaak valt makkelijk te raden. Deze ‘erfrechtelijke vorderingen’ spelen namelijk, zowél bij de tenaamstelling van het bezit in Spanje als bij de erfbelastingaangifte in Spanje, geen enkele rol. De langstlevende echtgenoot krijgt alle bezittingen op naam en is daarom ook de enige die aangifte hoeft te doen in Spanje. Kinderen hoeven geen aangifte te doen omdat de Spaanse fiscus vindt dat zij niets geërfd hebben zolang de langstlevende echtgenoot niet ook is overleden.

Juridische gevolgen bij overlijden van de langstlevende echtgenoot

Maar dat betekent niet dat het feit dat de kinderen mede-erfgenamen waren in de nalatenschap van hun eerstoverleden ouder niets om het lijf had! Het betekent ook zeker niet dat de door hen geërfde vorderingen geen enkel gevolg (kunnen) hebben. Het zijn échte juridisch afdwingbare vorderingen, en het zijn dus ook échte schulden van de langstlevende echtgenoot. Die schulden moeten na diens overlijden ook daadwerkelijk worden afgelost vóórdat men toekomt aan de vererving van het restant van diens vermogen aan de ‘eigen’ erfgenamen van de langstlevende echtgenoot. Het kan zelfs de vraag zijn of er – ná die aflossing – überhaupt nog wel iets valt te erven door die ‘eigen’ erfgenamen van de langstlevende echtgenoot!

Ik hoop dat hiermee het begrip groeit bij de Nederlanders in Spanje hoe belangrijk het is om dergelijke effecten direct na het overlijden van de eerste echtgenoot in beeld te brengen en de nadelige effecten daarvan waar mogelijk bij te sturen. Dit aspect van de nalatenschapsafwikkeling kan écht niet worden overgeslagen. Helaas gebeurt dat vaak wel als de Nederlandse echtgenoot in Spanje woonde en een Spaanse gestor of abogado wordt ingeschakeld voor de uitvoering van het langstlevende-testament. De kennis van het Nederlands erfrecht die hiervoor nodig is ontbreekt simpelweg.

De rechtsgevolgen van de ‘erfrechtelijke vorderingen’ worden bijvoorbeeld erg duidelijk zichtbaar indien de langstlevende echtgenoot in zijn/haar eigen testament niet dezelfde kinderen tot erfgenamen benoemt (denk aan een stiefoudergezin of onterving). De ‘eigen’ erfgenamen van de langstlevende echtgenoot draaien op voor alle schulden van de langstlevende echtgenoot, en dus ook voor de schulden die deze heeft aan de kinderen die (wel) erfgenamen waren van de eerder overleden echtgenoot. Ongelukken zijn dan zo gebeurd.

Fiscale gevolgen bij overlijden van de langstlevende echtgenoot

Het fiscale effect van die ‘kinds-vorderingen’ komt bijvoorbeeld tot uiting als de weduwe/weduwnaar naar Nederland terugkeert en uiteindelijk in Nederland overlijdt. Dit is een situatie die wij zeer regelmatig meemaken. In dat geval is het de Nederlandse fiscus die over de nalatenschap van de langstlevende echtgenoot erfbelasting zal heffen. Bedenk daarbij dat de kinderen in Nederland slechts een erfbelastingvrijstelling hebben van (thans) iets meer dan 20.000 euro, en het zal duidelijk worden hoe belangrijk het is dat zij kunnen aantonen hoeveel de langstlevende echtgenoot hun nog schuldig was. In tegenstelling tot in Spanje worden in Nederland die ‘erfrechtelijke schulden’ gesaldeerd met (in aftrek gebracht op) de rest van de nalatenschap van de langstlevende echtgenoot voordat de verschuldigde erfbelasting wordt uitgerekend. Maar als het bedrag van de kinds-vorderingen achteraf – jaren ná dat de eerste echtgenoot is overleden – nog moet worden vastgesteld omdat dit eerder in de Spaanse documenten niet is gedaan, kan dat een lastige klus worden. Veel beter is het om de kindsvorderingen direct na het overlijden van de eerste echtgenoot vast te stellen in een Nederlandse notariële akte. Nogmaals: dit alles zult u van een Spaanse gestor of abogado hoogstwaarschijnlijk niet horen. Dit geldt ook voor heel veel andere aspecten in dit kader, die in verband met de voorgeschreven lengte van deze column helaas onbesproken moeten blijven.

11 oktober 2018

R.L. Zanardi, notaris in Nederland en estate planner in Spanje

Verzorgd door Hak & Rein Vos juridisch adviseurs en notarissen: notarissen in Nederland én erfrechtadviseurs gevestigd in Spanje (Costa Blanca en Costa del Sol). Zie voor eerdere columns onze geheel vernieuwde website www.erfrechtinspanje.nl en onze advertentie elders in dit blad.