Nalatenschappen van Nederlanders met bezit in Spanje (8) – Nalatenschapsplanning via het testament (III)

Publicatiedatum 10 april 2014.

In deel 6 ben ik begonnen met de testamentaire planningsmogelijkheden. In dat deel ging het over de legitieme portie. Deel 7 had als thema: wees bewust van de kracht van het geschreven (testamentaire) woord. Na het overlijden staat het testament qua kracht gelijk aan de wet. Fiscale voordelen behalen met testamentaire constructies is prachtig, maar niet ten koste van (bijvoorbeeld) de langstlevende-bescherming. In dit deel gaat het over de manieren waarop iemand ten gunste van een ander bij testament over zijn vermogen of vermogensbestanddeel kan beschikken. Zie onze website www.erfrechtinspanje.nl voor de eerdere delen.

Erfgenaam

Nadat in het testament is opgenomen dat de testateur ervoor kiest het Nederlands erfrecht op zijn nalatenschap van toepassing te verklaren, heeft hij in hoofdlijnen de beschikking over 2 soorten ‘makingen’. De belangrijkste making is het benoemen van een of meerdere personen tot erfgenaam. Een erfgenaam verkrijgt de eigendom van alle bezittingen, waar ook in de wereld gelegen, maar krijgt daarnaast ook alle schulden van de overledene. Een erfgenaam neemt wettelijk gezien de plaats in van de overledene, in al zijn rechten en verplichtingen. Door meerdere personen tot erfgenamen te benoemen, ieder voor een gelijk of een verschillend breukdeel van de nalatenschap, verkrijgen zij die ‘wereldwijde’ bezittingen en schulden gezamenlijk. Om uit te maken wie precies wat krijgt moeten deze erfgenamen derhalve vervolgens nog een verdeling overeenkomen.

Legaat

Als de testateur daarentegen aan één specifieke persoon de volledige eigendom van een of meer specifieke bezittingen wil laten toekomen, maakt hij gebruik van de making met de naam ‘legaat’. De ‘legataris’ heeft recht op het verkrijgen van de eigendom van die specifieke bezitting, maar die eigendom moet door de erfgenamen worden ‘afgegeven’ (of door een executeur die namens de erfgenamen mag handelen). Tenzij in het testament uitdrukkelijk anders is bepaald, verkrijgt de legataris niet tevens schulden.

Erfgenaam of legataris?

De rechtspositie van een erfgenaam is essentieel anders dan die van een legataris. Daar gebeuren veel ongelukken mee in Spanje. Een voorbeeld: in Spanje krijgen echtgenoten vaak het advies om een afzonderlijk Spaans testament te maken, specifiek ten behoeve van de vererving van het Spaanse bezit. Daarin staat dan bijvoorbeeld: “(…) dit testament geldt slechts voor de bezittingen die hij heeft in Spanje (…)” en vervolgens: “(…) hij benoemt zijn echtgenote tot zijn enige erfgename (…)”. Alléén bezittingen dus, en géén schulden, en alléén voor zover deze zijn gelegen in Spanje, en niet wereldwijd. Met het opstellen van dit Spaanse testament, en gebruik van de term erfgenaam (‘heredero’), is de schijn gewekt dat de echtgenote enig erfgename is, terwijl slechts sprake is van een legaat van de Spaanse bezittingen. Het gebruik van het woord erfgenaam/heredero is namelijk niet doorslaggevend voor de rechtsgevolgen.

Van de wal in de sloot

Voor de daadwerkelijke eigendomsverkrijging is de echtgenote in dit voorbeeld dus afhankelijk van de medewerking van de erfgenamen. Op grond van de Nederlandse wet of een eerder gemaakt Nederlands testament, zijn dit meestal de kinderen. Het Spaanse testament is dus geen langstlevende testament! De kerndoelstelling van een langstlevende testament is namelijk dat alle eigendommen zonder medewerking van de kinderen op naam van de echtgenote kunnen worden gesteld, voor het geval medewerking van een of meer van de kinderen niet verkregen kan worden. Sterker nog: als er ook al een Nederlands testament was, en het Spaanse testament was achterwege gelaten, dan had het Spaanse bezit waarschijnlijk gewoon wél zonder medewerking van de kinderen op naam van de langstlevende echtgenoot kunnen worden gesteld. Het Spaanse testament helpt de echtgenote dan dus: “van de wal in de sloot”.

Conclusie

Bij nalatenschapsplanning zijn erfgenaambenoeming en legaat waardevolle instrumenten, maar alleen in handen van iemand die weet wat de exacte rechtsgevolgen zijn volgens de Nederlandse wet.

mr. R.L. Zanardi, Nederlandse notaris en estateplanner in Spanje