Nalatenschappen van Nederlanders met bezit in Spanje (12) – Het Spanjetestament (IV)

Publicatiedatum 6 juni 2014.

Ook deze week blijven we in de sfeer van het ‘Spanjetestament’. In deel 11 heb ik het gehad over ‘het legaat’: naast het benoemen tot erfgenaam het andere instrument om bezittingen bij testament aan een persoon te vermaken. Ik heb daarbij in het bijzonder aandacht besteed aan het vruchtgebruiklegaat. Redenen: (1) dit legaattype komt bijzonder vaak voor in ‘Spanjetestamenten’, (2) het kan ingrijpende gevolgen hebben voor de overlevende echtgenoot (3) het kan –mits goed toegepast- een belangrijk instrument zijn om erfbelasting te besparen. Deze week besteed ik aandacht aan een belangrijk erfbelastingtechnisch aspect van het vruchtgebruiklegaat in de context van het Spanjetestament.

What’s in a name?

Zoals eerder aan de orde kwam (deel 8 van deze artikelenreeks, zie www.erfrechtinspanje.nl), is niet het gebruik van de naam van een bepaalde rechtsfiguur (erfgenaam of legaat) doorslaggevend voor de rechtsgevolgen, maar hetgeen de testateur blijkens de (overige) tekst van zijn testament heeft beoogd te regelen. Door de term ‘erfgenaam’ te noemen kan onbewust de schijn worden gewekt dat de echtgenoot enig erfgenaam is, terwijl deze slechts legataris is, hetgeen een aanzienlijk zwakkere rechtspositie van de echtgenoot tot gevolg kan hebben tegenover de aanspraken van kinderen of stiefkinderen.

De naam van het beestje heeft ook gevolgen voor de erfbelasting. Zo is het vruchtgebruik van een Spaanse woning natuurlijk minder waard dan de volle eigendom en zal degene die het vruchtgebruik erft ook minder erfbelasting hoeven te betalen. Maar wat nu als uit de (overige) tekst van het testament blijkt dat de vruchtgebruiker feitelijk (nagenoeg) dezelfde bevoegdheden heeft als een eigenaar? Wordt hetgeen hij heeft verkregen dan juridische en/of fiscaal gekwalificeerd als vruchtgebruik of … als eigendom?

Vruchtgebruik of (economische) eigendom

We belanden dan bij de interessante verschillen tussen Nederland en Spanje op dit vlak. De Nederlandse erfwet geeft de testateur namelijk uitdrukkelijk de mogelijkheid om de vruchtgebruiker (de echtgenoot bijvoorbeeld) tevens vervreemdings- en verteringsbevoegdheid toe te kennen. Met andere woorden: de echtgenoot die als vruchtgebruiker ‘in de ware zin des woords’ slechts in de Spaanse woning zou mogen wonen, en van de Spaanse bankrekeningen slechts de rente zou mogen incasseren, mag dan op grond van aanvullende bepalingen in het testament (en de Nederlandse wet) zelfs het geld van de bankrekening opmaken, het huis verkopen en ook de verkoopopbrengst volledig besteden. Aangezien dit op grond van de Nederlandse wet dus niet leidt tot een andere juridische kwalificatie – het is vruchtgebruik en het blijft vruchtgebruik – zal de Nederlandse fiscus hier slechts erfbelasting heffen over de (lagere) vruchtgebruikwaarde, ondanks dat de echtgenoot zich feitelijk kan gedragen als eigenaar.

Daar waar echter de Nederlandse fiscus keurig aanknoopt bij de juridische kwalificatie bij de vaststelling van haar heffingsbevoegdheid, doet de Spaanse fiscus dit overduidelijk veel minder. Niet meer dan logisch als we ons ervan bewust zijn hoeveel Spaanse eigendommen van buitenlandse eigenaren uiteindelijk vererven conform buitenlands (niet-Spaans) erfrecht. Spanje heeft daarmee de juridische kwalificering niet in eigen hand en hanteert dus meer een economisch kijk op zaken. Met andere woorden: wat gebeurt er nu feitelijk? in Spanje is dus ook fiscaal gezien niet ‘de naam’ van de testamentaire regeling doorslaggevend, maar hetgeen de testateur feitelijk met zijn testament tot stand brengt. De vruchtgebruiker die op grond van een Nederlands testament tevens vervreemdings- en interingsbevoegdheid heeft gekregen, wordt daarom in Spanje voor de erfbelasting gekwalificeerd als de verkrijger van volle eigendom en dienovereenkomstig belast. Kijkt u even in uw Spanjetestament? Het verschil kan de echtgenoot meerdere tienduizenden euro’s extra Spaanse erfbelasting

Conclusie

De conclusie moet zijn dat een legaat van vruchtgebruik zowel juridisch als fiscaal niet iets is waar even nonchalant mee kan worden omgegaan.

Tot na de zomerstop!

mr. R.L. Zanardi, Nederlandse notaris en international estateplanner in Spanje