Nalatenschappen van Nederlanders met bezit in Spanje (11) – Het Spanjetestament (III)

Publicatiedatum 29 mei 2014.

Deel 10 was het tweede deel dat ging over het Spanjetestament. In deel 10 heb ik het gehad over de benoeming van de erfgenamen in een langstlevende-testament. Voor een leek ogenschijnlijk een open deur, maar de vraag óf en in hoeverre een echtgenoot tot erfgenaam moet worden benoemd kan niet altijd simpel worden beantwoord, maar is afhankelijk van de omstandigheden. Het maatwerk begint daar. Deel 10 kan worden nagelezen op onze website www.erfrechtinspanje.nl.

Het andere testamentaire ‘instrument’ waarmee bezittingen kunnen worden vermaakt is het ‘legaat’. Hierover ga ik het dit keer hebben, in het bijzonder over het vruchtgebruiklegaat ten behoeve van de echtgenoot.

Erfgenaam versus legataris

De erfgenaam treedt in de plaats van de overledene, in al zijn rechten en verplichtingen. Zijn er meerdere erfgenamen, dan treden zij samen in de plaats van de overledene. De erfgena(a)m(en) worden eigenaar van alle bezittingen én schulden van de overledene. Om uiteindelijk te bepalen wie precies wat uit de nalatenschap krijgt dienen de erfgenamen de nalatenschap te verdelen. De erfgenamen gaan pas tot die verdeling over nadat alle opeisbare nalatenschapsschulden zijn betaald.

Een legataris is iemand aan wie een of meerdere specifieke bezittingen worden vermaakt. Een legaat is volgens het Nederlandse erfrecht een schuld van de nalatenschap. De eigenaren van de nalatenschap, de erfgenamen, zijn derhalve verplicht om de gelegateerde bezittingen aan de legataris af te geven. Zij zijn verplicht om hun medewerking te verlenen aan de tenaamstelling van de gelegateerde bezittingen ten gunste van de legataris.

Het vruchtgebruiklegaat

Een veel voorkomend legaat in Spaanse testamenten is het legaat van vruchtgebruik. Erfbelastingbesparing kan een argument zijn om dit type legaat ten behoeve van de echtgenoot in het testament op te nemen. In fiscale zin kan de nalatenschap hiermee worden verspreid over de echtgenoot en de kinderen, waardoor de marginale belastingdruk wordt verlaagd en er meer vrijstellingen kunnen worden benut. Dit is iets wat met een standaard Nederlands langstlevende testament vaak niet kan.

In Spanje zijn dit soort vruchtgebruiktestamenten heel erg vaak ‘verkocht’ als het ei van columbus, zonder erbij te vertellen dat echtgenoten een enorme concessie doen aan de langstlevende-bescherming die een normaal Nederlandse langstlevende testament wél biedt. Met één pennestreek kan de toekomst van de overlevende echtgenoot behoorlijk kapot worden gemaakt, en dat voor een paar centen erfbelasting, of met het argument dat de afwikkeling hiermee in Spanje zogenaamd sneller geregeld kan worden dan met een Nederlands langstlevende-testament. De afwikkeling via een dergelijk Spaans testament kan namelijk via het Spaanse standaard-sjabloon plaatsvinden, en de begeleider kan met 2 vingers in de neus zijn geld verdienen, zonder enig respect voor hetgeen de overledene daadwerkelijk voor zijn/haar echtgenoot had willen regelen.

De kwetsbaarheid van de vruchtgebruik-legataris

Zoals voor elk legaat geldt, dient de afgifte door de erfgenamen plaats te vinden. Ook het recht van vruchtgebruik voor de echtgenoot behoeft dus de handtekeningen van alle erfgenamen. In Nederland wordt dit opgelost door de echtgenoot tevens executeur te maken, die als zodanig dan mede namens de kinderen mag tekenen voor de afgifte. De wijze waarop een vruchtgebruik op onroerend goed wordt gevestigd wordt echter beheerst door het Spaanse recht en niet door het Nederlandse erfrecht. Volgens Spaans recht worden de bevoegdheden van een executeur die tevens gerechtigd is tot de nalatenschap als legataris of erfgenaam niet erkend. De echtgenoot is dan dus afhankelijk van de kinderen. Het moge duidelijk zijn dat deze hiermee een machtspositie hebben om het onderste uit de kan te krijgen.

Conclusie: het vruchtgebruiklegaat als keuzelegaat

Een Spanjetestament dient nooit alleen een vruchtgebruiklegaat ten behoeve van de echtgenoot te bevatten, de echtgenoot moet bovendien altijd tenminste mede-erfgenaam zijn, en moet er ook zelfstandig voor kunnen kiezen om het vruchtgebruiklegaat niet te benutten, en om gewoon alle bezittingen in eigendom te verkrijgen. Check uw Spanjetestament!

mr. R.L. Zanardi, Nederlandse notaris en international estateplanner in Spanje