Meer geluk dan wijsheid (deel II)

Publicatiedatum 14 november 2013.

Al eerder heb ik een column geschreven met deze titel (op onze website www.erfrechtinspanje.nl gepubliceerd onder de titel ‘De gevaren van twee testamenten’). Ook dit keer gaat het weer over het Spaanse testament van een Nederlander. De inhoud was de Spaanse notaris ingefluisterd door een eveneens aan de Costa gevestigde Nederlandse adviseur die – blijkens het resultaat – zijn vak niet verstaat. Allicht, de beste man had hier ook nooit voor geleerd. Zijn klant dacht echter al die tijd een goed testament te hebben. Door toeval komt de klant in dit concrete geval met de schrik vrij. Niet iedereen zal zoveel geluk hebben.

Ik kreeg vorige week op mijn Spaanse kantoor een meneer van zéér hoge leeftijd op bezoek. Hij kwam met zijn dochter. Hij wilde zijn testament laten checken. Zijn vrouw was er niet bij. Zij was opgenomen in een bekend verzorgingstehuis hier aan kust. Hij liet mij hun testamenten zien. Het was in 2001 opgesteld. Ik zag de kaft, en ik dacht op dat moment “O jee…bij een Spaanse notaris opgesteld…als dat maar goed is gedaan, want mevrouw kan geen nieuwe meer maken”. Tijdens het gesprekje dat vooraf ging was mij namelijk duidelijk geworden dat mevrouw door alzheimer ‘wilsonbekwaam’ was geworden.
De Spaanse notaris had voor het echtpaar iets in het testament opgeschreven dat hij nooit zelf had kunnen bedenken. In het testament werd namelijk verwezen naar artikel 1167 van het destijds geldende (oude) Nederlandse erfwetboek. Met een verwijzing naar dat artikel kon in het testament precies vastgelegd worden hoe de bezittingen onder de erfgenamen worden verdeeld. Ter verduidelijking: het verdelen van de bezittingen is iets dat normaliter na het overlijden door de erfgenamen moet gebeuren. Hier dus niet. De erfgenamen hebben niets te vertellen over die verdeling. Met artikel 1167 in de hand bepaalt de ‘testateur’ – reeds vér voor zijn dood – wie van de erfgenamen welke spulletjes zal krijgen.
In de Nederlandse testamentenpraktijk hadden Nederlandse notarissen al bedacht dat met dit artikel 1167 een perfect langstlevende testament kon worden gemaakt. Een verdeling onder de erfgenamen kan namelijk ook inhouden dat alle bezittingen aan de langstlevende echtgenoot worden toegedeeld.
Welnu, die inhoud had de Spaanse notaris ook ingefluisterd gekregen. De verwijzing naar artikel 1167 stond er netjes in, met daarbij ook de verdeling en toedeling aan de echtgenoot, maar alleen…. de echtgenoot was niet tot erfgenaam benoemd! Artikel 1167 zal dan niet kunnen werken! Er zal niets aan de echtgenoot zijn toegedeeld. De kinderen waren namelijk de enige erfgenamen volgens het testament!
Wat heeft deze fout voor consequenties? Heel simpel: de echtgenoot zal mogelijk moeten onderhandelen met de kinderen om bepaalde bezittingen alsnog in eigendom te krijgen. Denk bijvoorbeeld aan de echtelijke woning. Geen fijne gedachte als je het idee had door een langstlevende testament te worden beschermd. Een waarde gelijk aan het vermogen van de overledene moet bovendien terstond aan de kinderen worden uitgekeerd. Onvoorstelbaar!
Nog onvoorstelbaarder is dat dit in deze concrete kwestie een geschenk uit de hemel was. In verband met de leeftijd van het echtpaar, de omvang van het vermogen, en de specifieke omstandigheden van het geval kwam het vooral fiscaal perfect uit dat de 2 kinderen de enige erfgenamen zouden zijn als hun moeder zou overlijden. Vader had hier ook geen bezwaar tegen. Niets meer aan doen dus! En dat kon ook niet meer, want mevrouw kon geen nieuw testament meer maken. Meer geluk dan wijsheid dus.
Maar stelt u zich toch eens voor dat het overlijden 12 jaar eerder daadwerkelijk had plaatsgevonden en er met één of beide kinderen (of met de koude kant) een wat mindere goede relatie had bestaan. Die situatie kom ik ook bijna wekelijks tegen. Conclusie: laat uw Spaanse testament alstublieft controleren door iemand die echt weet hoe het werkt.

auteur: mr.R.L. Zanardi, Nederlandse notaris en estate planner in Spanje