(12/16) LAAT EEN ECHTGENOOT NOOIT ACHTER MET (SLECHTS) EEN VRUCHTGEBRUIK !
- On 5 maart 2017
Hoe luidt het ideale langstlevende testament voor Nederlanders met bezit in Spanje? Dit is sterk afhankelijk van de concrete situatie en van de adviseur die de juiste vragen moet stellen om deze situatie goed in beeld te krijgen. Zijn cliënt weet immers niet wat relevant is, maar is zich bovendien vaak onvoldoende bewust dat met een handtekening niet alleen het document (het testament) maar ook het lot van de langstlevende wordt bezegeld. Deze week ga ik nader in op testamenten waarin aan de achterblijvende echtgenoot (m/v) slechts het vruchtgebruik van het bezit wordt nagelaten.
Het ‘klassieke’ vruchtgebruiktestament
De langstlevende achterlaten met het vruchtgebruik van de nalatenschap, of van een deel daarvan, is in Spanje heel gewoon. Naar Nederlandse begrippen verdient een zogenaamd ‘klassiek’ vruchtgebruiktestament ( = een testament waarin slechts een vruchtgebruik wordt toegekend aan de echtgenoot) niet het predikaat ‘langstlevende testament’. De echtgenoot mag (slechts) in het huis blijven wonen en ontvangt (slechts) de rente van de spaartegoeden. De kinderen zijn eigenaar. Een dergelijk testament wordt in Nederland nog slechts in zeer bijzondere gevallen opgesteld. In Spanje zie ik ze echter om de haverklap langskomen. In Spaanse testamenten wel te verstaan. De Spaanse notaris kijkt hier immers niet van op. Het kan niet anders dan dat in die gevallen tijdens de voorafgaande besprekingen met de adviseur vooral het voorkomen van erfbelasting (successierecht) aan de orde is gesteld. Dat is namelijk één van de meest voor de hand liggende argumenten om met een zogenaamd vruchtgebruiklegaat bewust van de normale Nederlandse wettelijke langstlevende-regeling af te wijken. De overledene heeft het ‘verzorgd achterlaten’ van de echtgenoot in zo’n geval ondergeschikt gemaakt aan het besparen van erfbelasting, maar het is de vraag of hij zich dat wel zo bewust was. Heeft de langstlevende andere financiële middelen om zijn of haar leven voort te zetten?
Vruchtgebruik-keuzelegaat
Een vruchtgebruiklegaat kan daarentegen geen kwaad als het als optie in het testament is opgenomen. Een optie waarmee de langstlevende voor wat betreft één of meer bewust gekozen bezittingen kan afwijken van de hoofdregel in die zin dat hij/zij niet alles in eigendom ontvangt, maar van een of meer van de goederen slechts het vruchtgebruik.
Als belastingbesparing hét enige argument is om een vruchtgebruiklegaat op te nemen in het testament, mag het simpelweg niet die ‘klassieke variant’ zijn maar alleen die ‘optionele variant’. Hiermee kan de langstlevende echtgenoot (m/v) vrijwillig afwijken van de hiervoor bedoelde hoofdregel als dit fiscaal gezien gewenst is en/of noodzakelijk is met het oog op zijn/haar financiële toekomst, zonder dat hij hiertoe verplicht is. Die echtgenoot kan er dan ook voor kiezen om aan het gebruikmaken van die keuze de nodige voorwaarden te stellen richting de kinderen. Voorwaarden die de echtgenoot in staat stellen af te dwingen dat hij/zij kan blijven beschikken over de bezittingen als ware eigenaar in plaats van slechts vruchtgebruiker. De kinderen zullen nagenoeg altijd geneigd zijn hierin mee te gaan. Ook de kinderen zullen immers het onnodig belasting betalen aan de Spaanse fiscus willen voorkomen. Er zijn nog tal van andere aandachtspunten in dit kader te noemen, maar het opnemen van een goed geformuleerd vruchtgebruik-keuzelegaat kan heel nuttig zijn.
Het ei van columbus
In Spanje wordt een ‘klassiek’ vruchtgebruiktestament dat betrekking heeft op de Spaanse bezittingen heel erg vaak ‘verkocht’ als het ei van columbus, met als argument dat hiermee de Spaanse erfbelasting kan worden ontweken. Na 5 minuten (een veelvoud daarvan in de wachtkamer) en wat onverstaanbaar gemurmel van de Spaanse notaris verlaat de ‘tevreden’ klant het pand met een standaardtestamentje dat zogenaamd voor iedere buitenlander met bezit in Spanje geschikt is. Het lot van de langstlevende echtgenoot wordt in de waagschaal gelegd voor een paar centen erfbelasting, óf vanwege het argument van de adviseur dat de nalatenschap in Spanje met dit testament zo lekker soepel (door hem) kan worden afgewikkeld. Er wordt niet stilgestaan bij de vraag wat het in de concrete situatie zou betekenen voor de langstlevende echtgenoot (m/v) als hij van de desbetreffende bezittingen slechts het vruchtgebruik zou krijgen. Er wordt niet gevraagd hoe het vermogen, het inkomen of pensioen van zijn cliënten eruit ziet. Nogmaals: de Spaanse notaris zegt er niets van. Een vruchtgebruik voor de langstlevende echtgenoot is in Spanje heel normaal.
De kwetsbaarheid van de vruchtgebruik-legataris
Voorts is het zo dat de vraag of de echtgenoot ook daadwerkelijk als vruchtgebruiker van de Spaanse woning wordt ingeschreven in het Spaanse eigendomsregister in Spanje in hoge mate afhankelijk is van de medewerking van de kinderen. En die afhankelijkheid is nu juist wat we met een fatsoenlijk langstlevende testament proberen te voorkomen. In Nederland wordt dit opgelost door de echtgenoot in het testament tevens te benoemen tot executeur, maar in tegenstelling tot in Nederland is desondanks de medewerking van de kinderen nog nodig. In de praktijk geeft dit dus problemen als de kinderen niet willen meewerken (een ruzieboedel).
Conclusie: het vruchtgebruiklegaat (alleen) als keuzelegaat
Een speciaal Spanjetestament dient nooit alleen een vruchtgebruiklegaat van de Spaanse bezittingen te bevatten. De echtgenoot moet bovendien altijd tenminste mede-erfgenaam zijn, en daarnaast zelfstandig kunnen kiezen om in plaats van vruchtgebruik gewoon de volle eigendom van de Spaanse bezittingen te kunnen krijgen. Check uw Spanjetestament!
2-3-2017
mr. R.L. (Renato) Zanardi, notaris in Nederland en estate planner in Spanje
0 Comments