HET RESIDENT TESTAMENT

Stel je bent samen met je echtgeno(o)t(e) naar Spanje gekomen om te blijven. Je bent resident geworden. Wat moet er in jullie testament staan om deze ‘met recht’ een ‘Resident testament’ te kunnen noemen? Het leven van een resident kan namelijk – vanaf het moment van resident worden – in verschillende stadia worden onderverdeeld.

Resident worden

Voor het erfrecht is ‘resident zijn’ weliswaar relevant, maar niet afhankelijk van de vraag in welk land je bent ingeschreven in het bevolkingsregister. Ook niet in welk land je inkomstenbelasting betaalt. Het is meer afhankelijk van de vraag waar het centrum van je bestaan ligt. Waar ben je het grootste deel van het jaar? Waar ga je naar de dokter/tandarts? In welk land heb je de grootste/duurste woning? Etc. Voor het erfrecht is dit relevant omdat de vererving van je Europese eigendommen in beginsel altijd plaats vindt volgens de wet van het land waar je resident bent. Dat is de hoofdregel. Uitzondering: je mag in je testament opnemen dat je wilt dat de wet van je nationaliteit wordt toegepast (een zogenaamde ‘rechtkeuze’).  Voor Nederlanders is dat simpelweg een ‘must’ omdat de Nederlandse wet als enige (Europese) wet een écht langstlevende testament mogelijk maakt.

Overlijden binnen de 10 jaarstermijn: Nederlandse erfbelasting

Erfrecht gaat over overlijden. Overlijden van je echtgenoot binnen 10 jaar nádat je samen uit Nederland bent vertrokken (geëmigreerd) is absoluut een relevant scenario voor het opstellen van een goed testament. Waarom? Nederland heft dan nog steeds erfbelasting (successierecht). Met een goed langstlevende testament kan die erfbelasting meestal worden omzeild. Met dit testament beschermt je overleden echtgenoot je dus tegen de aanspraken van de kinderen, maar óók tegen een (te) hoge erfbelastingaanslag.

Overlijden binnen de 10 jaarstermijn: Spaanse erfbelasting

Maar je krijgt als residente langstlevende ook te maken met Spaanse erfbelasting. Er zijn dan dus 2 landen die erfbelasting heffen. De heffingsystematiek is echter totaal verschillend. Nederland heft met name over de erfdelen van de kinderen, ook al hoef je die – als direct gevolg van het langstlevende testament van je overleden echtgenoot – nog niet uit te keren. Die erfbelasting hierover moet je hen voorschieten. Ze ontvangen immers feitelijk nog niets. Maar, zoals gezegd: die erfbelasting kan meestal worden omzeild, maar alleen met een écht goed langstlevende testament.

De Spaanse fiscus kijkt daarentegen niet naar de erfdelen, maar naar wie krachtens het testament de eigendommen ontvangt. Gevolg: als langstlevende echtgenoot wordt jij als enige belast, zelfs als de kinderen samen met jou tot erfgenamen zijn benoemd. Echtgenoot en kinderen hebben ieder recht op bepaalde vrijstellingen. Maar die van de kinderen worden dan dus niet benut! Als de waarde van de eigendommen die jij als langstlevende echtgenoot erft méér waard zijn dan jouw eigen vrijstelling, dan moet je dus Spaanse erfbelasting betalen. Als je dan wél die Nederlandse erfbelasting hebt weten te omzeilen, krijg je in ieder geval geen dubbele erfbelastingheffing voor de kiezen, dankzij dat slimme langstlevende testament.

Overlijden binnen de 10 jaarstermijn: optimale erfbelasting besparing

Hoe mooi zou het zijn als je met dat slimme langstlevende testament van je overleden echtgenoot óók de Spaanse erfbelastingheffing zou kunnen omzeilen? Dat wordt helaas lastiger. De enige manier is door ook de Spaanse erfbelastingvrijstellingen van de kinderen te gaan benutten. Dat kan alleen door bepaalde eigendommen als langstlevende te weigeren, zodat deze vervolgens aan de kinderen kunnen toekomen. Dat kan alleen als het testament hierin specifiek voorziet. Eigendommen weigeren betekent dan voor jou als langstlevende een concessie in ruil voor mogelijke erfbelastingbesparing. Daarnaast geldt dat deze stap vaak juist weer leidt tot hogere Nederlandse erfbelasting. Er moet dan worden uitgerekend wat de optimale ‘gecombineerde besparing’ zou kunnen zijn van een ‘ideale verdeling’ van eigendommen over jou en de kinderen. Als de hiermee te bereiken erfbelastingbesparing substantieel is, kun je gaan afwegen of je met die ‘ideale verdeling’ kunt leven. Het sentiment van een weduwe/weduwnaar hieromtrent is in zijn algemeenheid vaak afhankelijk van zijn/haar leeftijd/levensfase op dat moment.

Ná de 10 jaarstermijn: alléén nog Spaanse erfbelasting

Als je met je echtgenoot samen de 10 jaarstermijn overleeft als resident, dan is bij overlijden van de eerste echtgenoot alleen de Spaanse erfbelasting nog relevant. De Nederlandse erfbelasting vervalt. Kinderen die in Nederland wonen zijn echter geheel vrijgesteld van Spaanse erfbelasting indien/voorzover zij eigendommen van je overleden echtgenoot erven die in Nederland zijn gelegen. Het bedenken van een ‘ideale verdeling’ als hiervoor bedoeld krijgt daarmee een enorme extra (belastingbesparende) dimensie. Die kun je als langstlevende echtgenoot naar eigen believen benutten mits het testament van je overleden echtgenoot jou de bevoegdheid daartoe geeft.

De langstlevende echtgenoot keert terug naar Nederland

Uiteindelijk overlijd je zelf ook, en ook dan geldt dat kinderen die in Nederland wonen vrijgesteld zijn van alle erfbelasting indien/voorzover zij eigendommen erven die in Nederland zijn gelegen. Maar dat is anders als jij inmiddels naar Nederland bent teruggekeerd. In dat geval belast Nederland het saldo van de eigendommen en schulden die je aan de kinderen nalaat. Zeer belangrijk is dan dat de kinderen middels een destijds opgestelde notariële akte kunnen aantonen dat jij hun erfdelen in de nalatenschap van hun eerder overleden ouder destijds aan hen schuldig bent gebleven. Spaanse begeleiders (Spaanse notaris, gestors etc.) zien dit aspect gegarandeerd over het hoofd, omdat zij zich bij die ‘eerste nalatenschap’ louter bezig houden met het regelen van de tenaamstelling van de eigendommen op naam van de langstlevende echtgenoot.

November 2020

mr. R.L. Zanardi, notaris in Nederland/estate planner voor Nederlanders in Spanje

Verzorgd door Hak & Rein Vos juridisch adviseurs en notarissen: notarissen in Nederland én erfrechtadviseurs gevestigd in Albir (Costa Blanca) en Marbella (Costa del Sol). Zie onze website www.erfrechtinspanje.nl.