Het levenstestament in Spanje

Mijn vorige artikel ging over het testament in Spanje. In deze bijdrage ga ik het hebben over het levenstestament in Spanje. Wat is een levenstestament en wat moet u weten als u een levenstestament wilt maken dat ook in Spanje goed functioneert?

Verwarrende terminologie en hardnekkige misverstanden

Levenstestament en overlijdenstestament

Een levenstestament moet ingaan bij intredende wilsonbekwaamheid, bijvoorbeeld na een hersenbloeding, of bij voortschrijdende dementie. Een ‘gewoon’ testament valt daarentegen pas open na het overlijden. Ter onderscheiding van een levenstestament zou een gewoon testament beter een ‘overlijdenstestament’ kunnen worden genoemd. Deze beide documenten hebben als overeenkomst dat u hierin wilsverklaringen opneemt als u dat nog kan (wilsbekwaam), voor het geval dat u dit in de toekomst niet meer kunt (na overlijden respectievelijk wilsonbekwaamheid). Beide documenten zorgen dat ‘uw wil wet wordt’ indien/zodra u daar zelf niet meer voor kunt zorgen.

‘Testamento vital’

Het Spaanse ‘testamento vital’ is geen levenstestament, maar een Spaans document waarin iemands wilsverklaringen zijn opgenomen met betrekking tot zijn medische situatie voor het geval hij – door die situatie – niet meer in staat is deze zelf kenbaar te maken. Het levenstestament en overlijdenstestament hebben daarentegen vooral betrekking op iemands financiën en vermogen. Financiën en vermogensbeheer blijven aandachtspunten zolang u leeft, ook al bent u wilsonbekwaam. Iemand anders zal dan voor het beheer daarvan moeten zorgen. In een levenstestament geeft u aan wie dat is, welke bevoegdheden hij heeft, en (vooral) aan welke spelregels hij zich moet houden.

Levenstestament versus (gewone) volmacht

Een levenstestament bevat een (algemene) volmacht, maar niet elke (algemene) volmacht is een levenstestament. Het is de toevoeging van wensen, regels en instructies die u de gevolmachtigde oplegt die van een gewone volmacht een levenstestament maakt. Met name de anti-misbruikregels zijn van belang als iemand anders dan uw echtgenoot gevolmachtigde wordt (zie hierna). Vooral voor Spanje is het belangrijk dat de algemene volmacht enerzijds,  en die wensen, regels en instructies anderzijds, in afzonderlijke akten worden opgenomen. Een levenstestament voor Spanje is daarom niet één document.

Het huwelijk biedt geen ‘automatische’ volmacht

Gehuwden mogen niet automatisch namens elkaar handelen, ook niet als één van hen wilsonbekwaam wordt. De handelende echtgenoot zal over een volmacht van de ander moeten beschikken. Zo niet, dan zal hij/zij zich moeten wenden tot de (Spaanse!) rechter, bijvoorbeeld om de Spaanse eigen woning te kunnen verkopen.

Aandachtspunten voor een levenstestament in Spanje

De taal

De volmacht die deel uitmaakt van het levenstestament moet in Spanje kunnen worden gelezen, maar ook in Nederland (in het geval van Nederlandse bezittingen/bankrekeningen/beleggingen). Een tweetalige volmacht ligt dan voor de hand. Bij voorkeur dienen de volmachten te zijn geformuleerd zoals in beide landen gebruikelijk is. Het gehanteerde jargon vertoont verschillen. Spaanse instanties worden lastig als het document ‘anders’ is dan zij gewend zijn. Een volmacht die om die reden niet wordt aanvaard is ‘waardeloos’, en bedenk daarbij dat herstel niet meer mogelijk is als u inmiddels wilsonbekwaam bent geworden.

De ‘geboden en verboden’

Een goed levenstestament verminderd het risico dat de volmacht door de gevolmachtigde wordt misbruikt. Aan de gevolmachtigde worden regels opgelegd (geboden en verboden). Mogelijk wilt u ook dat bepaalde rechtshandelingen niet worden verricht – denk aan schenkingen, of het aangaan van leningen – of slechts onder strikte voorwaarden. Maar instanties (denk bijvoorbeeld aan banken) willen echter geen onderzoek doen naar de vraag of een gevolmachtigde voor een concrete rechtshandeling wel/niet bevoegd is. Dat geldt ook in Nederland. In een levenstestament wordt om die reden onderscheid gemaakt tussen extern geldende bevoegdheden en intern geldende bevoegdheidsbeperkingen. Die instanties hoeven dan slechts te letten op de extern geldende bevoegdheden. De intern geldende beperkingen en voorwaarden die u in het levenstestament aan het gebruik van bepaalde bevoegdheden heeft gekoppeld hebben slechts betekenis voor de gevolmachtigde zelf. Als hij ‘zijn boekje te buiten gaat’ is dit irrelevant voor die instanties. De ‘verboden’ rechtshandeling is dan rechtsgeldig tot stand gekomen. Maar de gevolmachtigde kan aansprakelijk gesteld worden voor zijn wanprestatie en de schade die hij u berokkend heeft. Dat zal hem bewegen om de regels die u heeft gesteld te eerbiedigen.

In Spanje begrijpen instanties het onderscheid tussen interne regels en externe bevoegdheden niet. Vertalen van het volledige levenstestament (volmacht inclusief regels, instructies etc.) is dus een slecht idee. De Spaanse volmacht en het levenstestament moeten afzonderlijke akten zijn, maar wél perfect op elkaar afgestemd. De gevolmachtigde toont in Spanje slechts de tweetalige Spaanse volmacht, maar is desondanks (intern) gebonden aan de regels in het afzonderlijke Nederlandstalige levenstestament.

Toezicht: controle en handhaving door een toezichthouder

Als u geen echtgenoot (meer) heeft en voor die situatie een andere (opvolgende) gevolmachtigde heeft aangewezen in het levenstestament, volstaan de anti-misbruikregels niet als er niemand is die controleert en handhaaft. Aanwijzing in het levenstestament van een toezichthouder aan wie die gevolmachtigde dan periodiek rekening en verantwoording moet afleggen is een must, maar ook een dilemma. De gevolmachtigde is vaak een vertrouwenspersoon, terwijl aanstelling van een toezichthouder lijkt op een motie van wantrouwen. Bedenk echter ook hoe fijn het is voor de gevolmachtigde dat hij uiteindelijk – na uw overlijden – met droge ogen kan zeggen én aantonen dat hij nooit iets fout heeft gedaan. Als u écht geeft om uw gevolmachtigde, geeft u hem/haar een toezichthouder!

20 februari 2019

mr. R.L. (Renato) Zanardi, notaris in Nederland en estate planner in Spanje

Verzorgd door Hak & Rein Vos juridisch adviseurs en notarissen: notarissen in Nederland én erfrechtadviseurs gevestigd in Albir (Costa Blanca) en Marbella (Costa del Sol). Zie voor eerdere columns onze website www.erfrechtinspanje.nl en zie onze advertentie elders in dit blad.