Extra bedenktijd: wel of geen AWBZ-clausule opnemen in het testament?

Publicatiedatum 11 december 2013

De verhoging per 1 januari 2013 van de eigen bijdrage voor verblijf in een AWBZ-instelling (verpleeg- of verzorgingstehuis) houdt de gemoederen nog steeds flink bezig onder professionele testamentmakers in Nederland. Bewoners van een verzorgingshuis voor wie de zogenaamde vermogensinkomensbijtelling van toepassing is, moeten mogelijk hun vermogen aanwenden om de kosten van zorg en huisvesting te kunnen voldoen. Voor Nederlandse notarissen is het van belang om cliënten die op leeftijd beginnen te raken en enig box 3-vermogen hebben hier op te wijzen. Dit geldt ook voor cliënten die permanent in Spanje wonen, omdat er altijd rekening moet worden gehouden met een eventuele terugkeer naar Nederland.

Intering op het vermogen

Het gevolg van de vermogensinkomensbijtelling is dan dat het vermogen tijdens het verblijf in een AWBZ-instelling aanmerkelijk zal slinken. Een korte casus kan verduidelijken hoe dit in de praktijk uitpakt.

De ouders van X zijn verhuisd naar een verzorgingshuis. Vader overlijdt vrij snel daarna. Vader heeft een langstlevende-testament. Moeder verkrijgt daardoor alle goederen in eigendom. Zoon X krijgt zijn erfdeel daardoor in de vorm van een geldvordering op zijn moeder. Op grond van het testament is deze vordering opeisbaar wanneer moeder overlijdt. Moeder heeft een vermogen van meer dan € 21.139 (heffingsvrij vermogen 2012 en 2013) en moet na de invoering van de vermogensinkomensbijtelling haar vermogen aanwenden om de kosten van zorg en huisvesting in het verzorgingshuis te voldoen. Zoon X is hier niet blij mee. Hij is bang dat, wanneer zijn moeder overlijdt, er niets meer over is van de vordering die hij op haar heeft ter zake van de nalatenschap van zijn vader.

De AWBZ-opeisbaarheidsclausule

Naar de stand van nu had dit probleem kunnen worden opgelost door in het testament van vader een opeisbaarheidsclausule op te nemen. Deze had zo geformuleerd kunnen worden dat de geldvordering van het kind opeisbaar is indien de langstlevende ‘een vermogensafhankelijke eigen bijdrage zal moeten opbrengen’ voor de AWBZ-zorg in een verzorgingshuis.

Wel opnemen = blind vertrouwen in de kinderen

Een goede testamentadviseur moet dit onderwerp uitgebreid bespreken, en de clausule nooit zomaar in het testament opnemen. Wanneer de langstlevende op grond van deze clausule aan het kind moet uitkeren, zal hij immers een groot deel van zijn vermogen kwijt zijn. Vermogen dat hij wellicht had willen besteden aan het inkopen van betere zorg. De kwaliteit van de zorg staat sterk onder druk. Zal het kind die extra zorg gaan betalen? Velen vertrouwen hier blindelings op en kiezen ervoor de opeisbaarheidsclausule op te nemen teneinde het desbetreffende vermogen uit handen van de overheid te houden.

Niet opnemen = de langstlevende beslist

Zij die op grond van de hiervoor bedoelde argumenten de beslissing omtrent het al dan niet uitkeren over willen laten aan de langstlevende nemen de clausule niet op in het testament. Consequentie: de geldvordering van het kind wordt niet automatisch opeisbaar bij opname van de langstlevende in een AWBZ-instelling.

Twijfelaars: voldoet ook de vrijwillige uitkering?
De twijfelaars willen weten of óók met vrijwillige uitbetaling van de geldvordering het desbetreffende vermogen veilig naar de kinderen kan worden overgeheveld tijdens het verblijf in een AWBZ-instelling. Dit zou het geval zijn als een dergelijke vrijwillige betaling niet in strijd is met het ‘schenkingsverbod’ in de AWBZ-wetgeving. Cliënten die ervoor kiezen de AWBZ-clausule achterwege te laten, en het belang van de langstlevende prioriteit geven, namen de onzekerheid daaromtrent tot nu toe voor lief.

‘wat lucht voor de twijfelaars’

Maar er is waarschijnlijk wat lucht voor de twijfelaars. Onlangs verscheen er in een bekend notarieel vakblad een artikel/studie over laatstgemelde vraag. Daarin werd laatstgemelde vraag degelijk onderbouwd bevestigend beantwoord. Naar de huidige stand zal dat wellicht zo zijn, maar de wetgever zal met de conclusie van dit artikel niet blij zijn. De twijfelaars krijgen hierdoor waarschijnlijk slechts wat extra tijd om erover na te denken… totdat er reparatiewetgeving komt.

auteur: mr.R.L. Zanardi, Nederlandse notaris en estate planner in Spanje