EUTHANASIEREGELS BIJ DEMENTIE IN NEDERLAND VERDUIDELIJKT

Als Nederlands notariskantoor met vestigingen in Spanje helpen wij ook Nederlandse pensionado’s aan een zogenaamd levenstestament: een document waarin regelingen en wensen worden opgeschreven voor het geval wilsonbekwaamheid intreedt. Hoofdbestanddeel van een levenstestament is een volmacht aan een vertrouwenspersoon – vaak de echtgenoot – zodat deze alle mogelijke rechtshandelingen kan blijven verrichten als de ander zijn of haar wil niet meer kan uiten. Over die volmacht ga ik het dit keer niet hebben. In een levenstestament kunnen ook een of meer medische wilsverklaringen worden opgenomen, zoals een euthanasieverklaring. In Spanje is euthanasie verboden, maar voor Nederlanders die in Spanje wonen blijft Nederland wellicht een uitwijkmogelijkheid. In Nederland zijn onlangs de euthanasieregels bij dementie verduidelijkt door het ministerie van Volksgezondheid, Veiligheid en Justitie. Redenen genoeg om hieraan wat aandacht te besteden.

Vernieuwde handreiking

Het ministerie heeft een vernieuwde handreiking uitgebracht over euthanasie. Hierin wordt uitgelegd wat een schriftelijke euthanasieverklaring inhoudt, en wat het nut van een dergelijke verklaring is. Opvallend is dat met deze vernieuwde handreiking mede is opgesteld naar aanleiding van de behoefte om onduidelijkheid weg te nemen over de mogelijkheden van euthanasie bij dementie. De handreiking bevat voorts een handleiding voor het opstellen van een euthanasieverklaring.

Euthanasie bij vergevorderde dementie

In hoofdlijn komt het erop neer dat mensen met ernstige (vergevorderde) dementie euthanasie moeten kunnen krijgen, óók als ze dat verzoek zelf niet meer kunnen uiten. Er moet dan wel sprake zijn van ondragelijk lijden door bijkomende lichamelijke aandoeningen, zoals ernstige benauwdheid of pijn. In die gevallen mag een dokter euthanasie toepassen, ook als de patiënt dit dus niet meer zelf duidelijk kan maken in woord of gebaar. Maar dan moet er wel een schriftelijk euthanasieverzoek zijn dat de patiënt heeft opgesteld toen hij nog helder van geest was. Een dergelijke euthanasieverklaring vormt dan voor een belangrijk deel een vervanging van het middels ‘directe communicatie’ kenbaar gemaakte verzoek tot euthanasie . Als er in de bedoelde gevallen geen schriftelijke euthanasieverklaring is, mag de dokter geen euthanasie uitvoeren.

In gesprek blijven met de arts

Tevens wordt in de handreiking aangegeven dat de patiënt zolang mogelijk in gesprek moet blijven met de arts. Als de dokter – als het moment daar is – niet kan nagaan of de wens tot euthanasie nog bestaat, is er namelijk een grote kans dat hij de euthanasie niet uitvoert. Dit lijkt een belangrijke belemmering voor Nederlanders in Spanje. Onder andere zullen zij, om het gemis aan doorlopend contact met de arts in Nederland enigszins te compenseren, eerder moeten anticiperen én wellicht vaker moeten zorgen voor een hernieuwde euthanasieverklaring.

Verbetering

In de handreiking van de artsenorganisatie KNMG uit 2012 staat nog dat een patiënt zelf moet kunnen aangeven dat hij echt uit het leven wil stappen. Dat maakte het voor artsen erg moeilijk aan een eerder vastgelegde euthanasiewens tegemoet te komen, ook als er een verklaring was. De artsenorganisatie KNMG heeft aangegeven blij te zijn met de nieuwe handreiking.  Wel werd gewaarschuwd dat er altijd gevallen blijven waarin geen euthanasie kan worden verleend, omdat de patiënt niet weet waar het over gaat. Stel dat een ernstig dementerende patiënt aangeeft niet te willen, dan kan niet worden gezegd: “U heeft het opgeschreven, dus gebeurt het”.

Een publiekversie van de handreiking kunt u downloaden (zie www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/levenseinde-en-euthanasie).

Ondertekening bij de notaris

De euthanasieverklaring kan, nadat de inhoud hiervan met de behandelend arts is besproken, in aanwezigheid van een notaris worden ondertekend. Dit is niet verplicht. Het nut van ondertekening bij de notaris kan zijn dat de datum van de ondertekening, de ondertekening zelf, en de persoon van de degene die heeft ondertekend vast staat. Voorts kan dit extra bewijs dat de desbetreffende persoon op het moment van de ondertekening wilsbekwaam was mogelijk gewicht in de schaal leggen. De notaris is op grond van zijn beroepsregels verplicht om dit te toetsen. Als er toch al een levenstestament (volmacht) wordt getekend, kan van de gelegenheid gebruik worden gemaakt om de euthanasieverklaring hieraan toe te voegen.

R.L. (Renato) Zanardi,notaris en estate planner in Spanje

Publicatiedatum: 14 januari 2016