Erfenis regelen is vooruitzien

Pas ná het overlijden zal blijken of de erfenis vooraf goed geregeld is. Bij een Nederlander met een echtgenoot en kinderen gaat het nog een stapje verder: pas na het overlijden van de langstlevende echtgenoot blijkt of het uiteindelijke resultaat van de getroffen regelingen (zoals testamenten) overeenkomt met de werkelijke ‘uiterste wil’. Spaans bezit zorgt voor een extra element om rekening mee te houden in deze ‘planning’.

Het ene langstlevende testament is het andere niet

Er zijn veel soorten langstlevende testamenten. Elk type langstlevende testament heeft zo zijn eigen typische juridische en fiscale rechtsgevolgen. Wat ze gemeen hebben is dat (a) de langstlevende echtgenoot de eigendom van alle bezittingen kan krijgen en (b) de aanspraken van kinderen kunnen worden uitgesteld tot het overlijden van de langstlevende echtgenoot. Voor de juridische gevolgen van de erfenis maakt het niet uit of het gaat om Spaanse of Nederlandse bezittingen, mits het Nederlands erfrecht van toepassing is (verklaard) en de teksten van het testament aansluiten bij de desbetreffende Nederlandse wettelijke bepalingen. Zo bepaalt de Europese erfrechtverordening. De fiscale gevolgen in beide landen zijn daarentegen verschillend per type langstlevende testament. Het vooraf regelen van de erfenis begint dan dus met het zoeken naar het juiste type testament of naar een combinatie van verschillende typen, afhankelijk van de huidige situatie maar vooral ook van de verwachtingen voor de toekomst.

Welke vragen moeten (o.a) worden gesteld voor het juiste type testament?

1. Zijn echtgenoten wel of geen resident in Spanje?
2. Zal er mogelijk in beide landen erfbelasting worden betaald of in één van die landen?
3. heeft de langstlevende genoeg geld (liquide!) om eventuele Nederlandse en/of Spaanse erfbelasting te kunnen betalen? Met andere woorden: is besparing en/of uitstel van erfbelastingheffing bij overlijden van de eerste echtgenoot niet alleen gewenst, maar (voor de langstlevende) ook noodzakelijk om probleemloos verder te kunnen?
4. Is de langstlevende echtgenoot bereid concessies te doen ten aanzien van punt a. (vorige paragraaf) om die gewenste of noodzakelijke besparing of uitstel van erfbelastingheffing te realiseren? Zo niet, dan zijn specifieke testamentaire constructies nodig.
5. Willen echtgenoten juist erfbelastingbesparing mogelijk maken voor de kinderen (na overlijden langstlevende)? Zo ja, dan kunnen specifieke testamentaire regelingen mogelijk maken dat de langstlevende daarvoor kan kiezen (bijvoorbeeld als de erfbelasting die hij/zij zelf moet betalen mee valt en concessies als onder 4 bedoeld niet wenselijk zijn).
6. Zou het kunnen dat de langstlevende terugkeert naar Nederland? Zo ja, dan moet daarmee rekening worden gehouden bij (a) het opstellen én (b) de afwikkeling van het testament van de eerstoverleden echtgenoot, zodanig dat kinderen na het overlijden van de langstlevende in Nederland kunnen voorkomen dat zij in Nederland teveel erfbelasting betalen.
7. Moet het testamentair mogelijk zijn om bij de afwikkeling van de eerste nalatenschap bepaalde bezittingen (alvast) aan de kinderen toe te delen?
8. toedeling van de Spaanse woning voorkomt een tweede erfenis afwikkeling in Spanje (bij overlijden langstlevende), maar kan ook forse belastingbesparingen opleveren in vergelijking met andere methoden van overdracht bij leven aan de kinderen (zie mijn artikel van 27 maart 2019)
9. door toedeling van Nederlandse bezittingen kan gebruik gemaakt worden van het heffingsvacuüm tussen Nederland en Spanje (als echtgenoten bij overlijden eerste echtgenoot méér dan 10 jaar weg zijn uit Nederland). Zie mijn artikel van 22 november 2018.

Algemenere vragen die helpen bij de voorbereidingen tot het maken van een testament kunt u vinden onder https://www.notaris.nl/testamentmoment/checklist op de KNB-website. Deze checklist helpt u na te denken over de wensen en mogelijkheden van uw testament. Wat is voor u belangrijk?

Afhankelijk van uw situatie bevat deze checklist tussen de 15 en 40 vragen. Sommige vragen kunt u snel beantwoorden, over andere wilt u misschien wat langer nadenken. Neem hier ook de tijd voor. Het gaat om wat u belangrijk vindt. Weet u niet op elke vraag een antwoord? Geen probleem. U kunt bij onze notaris terecht voor meer uitleg of advies over de mogelijkheden in uw persoonlijke situatie, waarbij het feit dat u in Spanje woont of in Spanje bezit heeft speciale aandacht krijgt.

Aan het eind ontvangt u een overzicht met de belangrijkste aandachtspunten op basis van uw antwoorden. Deze informatie kunt u als voorbereiding gebruiken op het gesprek met onze notaris op onze vestiging in Albir (Costa Blanca), Marbella (Costa del Sol) of op ons Nederlandse hoofdkantoor. U kunt deze antwoorden online lezen of printen.

Bij overlijden langstlevende erft het kind uit twee nalatenschappen

Wat Nederlandse nalatenschappen (in geval van een langstlevende testament) Europees gezien uniek maakt, is dat uitkering van erfdelen aan kinderen en stiefkinderen feitelijk kan worden uitgesteld tot het overlijden van de langstlevende. De (stief) kinderen ontvangen dan niet alleen van de langstlevende maar ook van de eerder overleden ouder. In Nederland wordt dit fiscaal ook gevolgd. Kinderen krijgen een erfbelastingvrijstelling in beide nalatenschappen. Tweemaal dus. En bij overlijden van de langstlevende wordt het erfdeel in de eerdere erfenis niet nogmaals in de erfbelastingheffing betrokken.

In Spanje is dit niet automatisch zo. Het kan wel, maar dan moet voor het juiste type langstlevende testament worden gekozen. De bepalingen in dit testament moeten enerzijds aansluiten bij de Nederlandse wet, maar anderzijds fiscaal in Spanje het effect hebben dat de gerechtigdheid van de kinderen aan de juiste nalatenschap worden toegerekend, in plaats van in zijn geheel aan de erfenis van de langstlevende echtgenoot. Op die manier kunnen de Spaanse vrijstellingen van de kinderen in beide nalatenschappen worden benut, zoals in Nederland. Zo niet, dan kan dit tot hoge(re) erfbelasting in Spanje leiden, extreem zelfs als kinderen erven uit de nalatenschap van een langstlevende die hun stiefouder is.

“Na mij de zondvloed”

Uiteraard kun je alle juridische/fiscale mogelijkheden ook links laten liggen. “Na mij de zondvloed.” Maak dan in ieder geval een testament(je) waarin de echtgenoot tot enig erfgenaam wordt benoemd. Zo simpel dat zelfs de Spaanse notaris dit kan tekenen. Verre van optimaal. Maar let op: die moet dan niet vergeten op te nemen dat (a) het testament geldt voor alle goederen, waar ook gelegen (en niet alleen de Spaanse) en (b) dat legitieme porties van kinderen niet eerder opeisbaar zijn dan na het overlijden van de langstlevende echtgenoot. Als a en b niet vermeld worden (in de praktijk helaas meer regel dan uitzondering) kun je net zo goed géén testament maken.

24 april 2019

R.L. (Renato) Zanardi, notaris in Nederland en estate planner in Spanje

Verzorgd door Hak & Rein Vos juridisch adviseurs en notarissen: notarissen in Nederland én erfrechtadviseurs gevestigd in Albir (Costa Blanca) en Marbella (Costa del Sol). Zie voor eerdere columns www.erfrechtinspanje.nl.