De residente erfgenaam: wereldvermogen wordt belast en ‘belastingontduiking’ wordt ‘belastingontwijking’

In hoog tempo volgen de fiscale maatregelen elkaar op. Daarbij ligt het accent niet alleen op het invoeren van nieuwe heffingen, maar ook op handhaving van de bestaande. Niet-handhaving van de bestaande heffingsregels leidt niet alleen tot minder belastinginkomsten, maar ook tot fraude, en meer rechtsongelijkheid tussen burgers. Het is gewoonweg niet goed voor een land als een groot deel van de bevolking belastingbetaling ongestraft weet te ‘ontduiken’ (door de wet te overtreden), omdat daarmee de rekening wordt neergelegd bij de burgers die wel netjes betalen conform de regels. De nieuwste handhavingsmaatregel waar ook in het kader van nalatenschapsplanning en -afwikkeling rekening moet worden gehouden bestaat uit de ingevoerde verplichting voor alle residenten om het ‘wereldwijde vermogen’ voor maart/april 2013 op te geven bij de Spaanse fiscus.

Het indammen van ‘belastingontduiking’ van belastingheffing, betekent dat belastingbesparing in toenemende mate slechts kan worden bereikt door ‘belastingontwijking’. De definitie van ‘belastingontwijking’ luidt: het verlagen van de belastingdruk waarbij binnen de grenzen van de wet wordt gebleven. De adviseur moet hiervoor een grondige kennis hebben van het erfrecht, huwelijksvermogensrecht en erfbelastingrecht, en moeten kunnen ‘spelen’ met deze materie in een Spaans-Nederlandse context. Hij moet de nalatenschap – ondanks de beperkte bewegingsvrijheid die de regels hem toestaan – weten te ‘sturen’ richting de gewenste ontvangers, maar de ‘ongewenste ontvangers’ (de fiscus!) zoveel mogelijk met een wijde boog zien te ontwijken. 100% besparen, wat in Spanje vaak werd bereikt door gewoon niet te betalen, zal niet altijd meer haalbaar zijn, maar veel minder betalen vaak wel!

Ik heb een lange introductie nodig om mijn punt te maken; ik ben me dat volledig bewust. Maar het is nodig om te benadrukken: ‘Gewoon niet betalen’ is er straks simpelweg niet meer bij. De residente erfgenaam die veel vermogen in het buitenland erft, loste het probleem voorheen op door dit buitenlandse vermogen ‘gewoon niet aan te geven’. Dit tijdperk is voorbij.

Op het eerste gezicht lijkt het nog niet zo spannend. De meest prominente residente erfgenaam – de langstlevende echtgenoot – wordt namelijk ‘beschermd’ door de royale Valenciaanse 99%-erfbelastingvrijstelling. Nog wel! Deze 99%-vrijstelling staat echter onder (enorme) druk, en zal gaan verdwijnen voorspel ik u. En welke vrijstelling zal hiervoor in de plaats komen? Een ‘vast vrijgesteld bedrag’ kan zeker leiden tot een zeer forse heffing als de waarde van nalatenschap veel hoger is dan dit bedrag. Worst-case scenario zou zijn: een zogenaamde ‘drempelvrijstelling’ (zoals momenteel in Andalucia). De vrijstelling vervalt dan als de erfenis van de desbetreffende erfgenaam het ‘drempelbedrag’ overschrijdt. De residente erfgenaam die een groot buitenlands vermogen erft op grond van een Spaans testament, een Nederlands standaard-langstlevende-testament of een zogenaamd ’tweetrapstestament’ zal op grond van dat testament door de Spaanse fiscus worden beschouwd als degene die de gehele nalatenschap in zijn/haar eentje erft. De waarde van de erfenis van de langstlevende zal daardoor – zeker bij een omvangrijk buitenlands vermogen – de voor die vrijstelling geldende ‘drempel’ snel kunnen overschrijden, met als gevolg dat de gehele vrijstelling vervalt, en de gehele verkrijging (inclusief het buitenlandse vermogen) wordt belast tegen het sterk progressieve Spaanse erfbelastingtarief.

Voor belastingontwijking in dit kader luidt het toverwoord ‘spreiden’. Het fiscaal spreiden van de nalatenschap over alle erfgenamen wel te verstaan. Maar de echte kunst is daarbij de positie van de langstlevende – als degene die alle touwtjes in handen moet hebben en houden – zo min mogelijk aan te tasten. De instrumenten die we daarvoor hebben zijn voornamelijk het Nederlands erfrecht (het testament) en het Nederlands huwelijksvermogensrecht (huwelijksvoorwaarden), en let op: deze moeten dan gelden voor het wereldvermogen, niet alleen voor het Spaanse bezit.

mr. R.L. (Renato) Zanardi, Nederlandse notaris en estateplanner in Spanje