De gevaren van twee testamenten

Erfrecht is volksrecht. In boek 4 van het Nederlands Burgerlijk Wetboek (BW) vind je de algemene opvattingen hieromtrent van de Nederlander terug. De Spanjaard, Italiaan, Fransman of Portugees is een heel andere mening toegedaan. Het erfrecht in die landen luidt dan ook totaal anders. Dat erfrecht volksrecht is, blijkt daarnaast ook uit het feit dat er op verjaardagen en partijen regelmatig over wordt gesproken. Ervaringen worden uitgebreid met elkaar uitgewisseld. Degenen die ooit eens de afwikkeling van een nalatenschap van dichtbij hebben mogen meemaken, denken vaak te weten hoe het moet. ‘If you’ve seen one, then you’ve seen them all!’ Buiten Nederland heeft dit fenomeen opeens ingrijpende gevolgen…

Wegens de taalbarrière wenden Nederlanders zich tot andere Nederlanders. Bij gebrek aan een Nederlandse notaris gaat men als het ware elkaar maar adviseren. De volgende stap is dan snel gezet. De Nederlander die een professie als makelaar of gestor uitoefent en in zijn beroep geconfronteerd wordt met een Nederlandse klant die regelmatig vraagt: ‘En wat nu als ik overlijd?’ gaat, vanuit zijn streven naar een optimale dienstverlening, die klant ook begeleiden bij het opstellen van een testament.

Zo kreeg ik vorige week een Spaans testament van een overleden Nederlander onder ogen. De inhoud kon echter onmogelijk door de Spaanse notaris zijn bedacht. De bedenker stond als vertaler, compleet met oer-Nederlandse naam, in het testament vermeld. Voor de broodnodige langstlevendenbescherming werd artikel 1167 van het tot 2003 geldige (oude) boek 4 van het Nederlands Burgerlijk Wetboek van toepassing verklaard. Een betere langstlevendenbescherming bestond er vóór 2003 niet.

Ik constateerde echter een probleempje. Het testament was in 2007 (!) door de Spaanse notaris gepasseerd. Artikel 1167 bestond toen niet meer. De ‘bedenker’ wist dit klaarblijkelijk niet. Normaliter zou het gevolg van dit foutje zijn dat de kinderen hun erfdelen onmiddellijk kunnen opeisen ten laste van de langstlevende.

Gelukkig had het echtpaar -jaren voordat zij in Spanje waren gaan wonen en vóór 2003- in Nederland een gelijksoortig testament gemaakt, ‘gewoon’ bij een Nederlandse notaris. Gelukkig werd het eerdere Nederlandse testament door het Spaanse testament niet uitdrukkelijk herroepen. Meer geluk dan wijsheid heet dat! Temeer omdat het echtpaar één van hun kinderen inmiddels niet zo aardig meer vond. Zij hadden zich echter nooit zorgen gemaakt. De bedenker van hun Spaanse testament had namelijk verteld dat het erfdeel van de kinderen pas opeisbaar werd bij het overlijden van de langstlevende. Welnu, gelukkig was dit uiteindelijk ook zo… maar de redding kwam wel uit andere hoek: het eerder opgestelde Nederlandse testament!

Drie vliegen in een klap, want met dit verhaal kan ik tevens weer eens aangeven dat:

1. een speciaal Spaans testament voor het Spaanse bezit onzin is. Het Nederlandse langstlevende-testament is – mits met een goede begeleiding – in juridisch opzicht perfect uitvoerbaar in Spanje. Voor een optimale fiscale werking dienen er wel wat specifieke teksten aan het gebruikelijke Nederlandse langstlevende-testament te worden toegevoegd. >lees meer hierover
2. het hebben van twee testamenten (een in Nederland en een in Spanje) juist levensgevaarlijk is. Reden: de Spaanse notaris is niet in staat het Spaanse testament naadloos op het Nederlandse testament te laten aansluiten, hetgeen vaak ten koste van de langstlevendenbescherming gaat. Een onjuiste of niet-aansluitende formulering heeft dan het averechtse effect dat het Spaanse bezit juist aan de door het Nederlandse testament bewerkstelligde langstlevendenbescherming wordt onttrokken. >Lees meer hierover

De bedenker van het voorbedoelde Spaanse testament had per ongeluk een ding héél goed gedaan. De tekst was nagenoeg gelijk aan die van het eerdere Nederlandse testament. Daardoor is het Nederlandse testament (gelukkig) ook inhoudelijk niet herroepen en kan het alsnog zijn ‘langstlevendenbeschermende werk’ doen. Wederom meer geluk dan wijsheid. De bedoelde bedenker maakt zich overigens niet druk. ‘Even Apeldoorn bellen’ (zoals dat voor een notaris zou gelden) geldt nu eenmaal niet voor hem!

21 maart 2016

mr. R.L. Zanardi, notaris in Nederland en Estate planner in Spanje