DE NOTARIS ALS EXECUTEUR IN SPANJE

Inleiding

Bij de afwikkeling van een nalatenschap blijkt vaak hoe belangrijk het is dat er één persoon is die daarbij de leiding neemt en knopen kan doorhakken. In een testament kan een dergelijk persoon tot executeur worden aangewezen, zodat hij daartoe ook de nodige bevoegdheden heeft. Die persoon wordt vaak binnen de familie gezocht en gevonden, maar weet nauwelijks waar hij aan begint. De executeur heeft ook zware wettelijke verplichtingen. Steeds vaker zien we dat er een notaris als executeur wordt aangewezen. Zijn ervaring en deskundigheid blijkt geen overbodige luxe. Vooral als sprake is van bijzonderheden, zoals een onderneming, een complex samengesteld vermogen, (potentiële) conflicten binnen de kring van nabestaanden, of … grensoverschrijdende situaties, zoals bezit in het buitenland.

Executeur in Spanje

Als een Nederlander met een vakantiewoning in Spanje overlijdt, moeten er veel meer (andere) zaken worden geregeld dan in het geval van een zuiver ‘binnenlandse aangelegenheid’. De rechten die bepaalde nabestaanden op grond van het testament hebben op de Spaanse woning worden ‘gedragen’ door de Nederlandse en niet door de Spaanse (erf)wet. De Nederlandse wet bepaalt bovendien ook de procedures voor de afwikkeling. Dat gaat onder andere over de rol die de notaris, de rechtbank en… de executeur daarin spelen.

Als de Nederlander daarentegen niet in Nederland maar in Spanje woont, is het meestal niet anders. Zij die zich goed hebben laten voorlichten beschikken in dat geval namelijk over een testament met daarin een ‘rechtskeuze voor het Nederlandse erfrecht’. Ook in dat geval is de Nederlandse wet van toepassing op de vererving én de afwikkeling van de gehele nalatenschap, inclusief de Spaanse woning.

De Nederlandse executeur speelt dan dus ‘een thuiswedstrijd in Spanje’. Maar deze executeur kan beter maar goed voorbereid zijn op wat hem te wachten staat. Dat wil zeggen: én de Nederlandse wet kennen én thuis zijn in de Spaanse gang van zaken.

De taak van de executeur

De executeur beheert de nalatenschap gedurende de periode waarin hij zorgt dat alle schulden van de overledene worden betaald en aan alle andere administratieve verplichtingen wordt voldaan tot aan de verdeling van de nalatenschap. Als het nodig is om schulden te kunnen betalen, mag hij bezittingen verkopen. Medewerking, goedkeuring of toestemming van de erfgenamen heeft hij hiervoor niet nodig. Hij mag zelfstandig handelen. Gedurende de afwikkeling van de nalatenschap handelt hij namens de erfgenamen (‘in en buiten rechte’). Bijzonder is dat de erfgenamen die bevoegdheid zelf niet hebben zolang de executeur in functie is. In het testament kunnen de standaard-bevoegdheden van de executeur zelfs nog aangevuld worden met de bevoegdheid om de nalatenschap geheel zelfstandig te verdelen onder de erfgenamen. Laatstgenoemden moeten dan maar afwachten welke bezittingen zij krijgen toegedeeld ter voldoening van hun erfdeel. In bepaalde situaties (bijv. als verwacht kan worden dat erfgenamen elkaar in de haren kunnen vliegen) is dat een uitkomst.

De notaris als executeur

Boedelafwikkeling hoort bij zijn standaard werkzaamheden, erfrecht was het hoofdvak tijdens zijn universitaire opleiding. Bovendien is hij vanuit zijn professie onpartijdig, onafhankelijk en beroepshalve onderhevig aan tuchtrecht. Ook is hij verzekerd tegen beroepsfouten en heeft hij geheimhoudingsplicht. De notaris-executeur kan als specialist de erfgenamen begeleiden alsook ontzorgen en na een overlijden handelen zonder emotioneel betrokken te zijn. Dit komt de afwikkeling van een nalatenschap over het algemeen alleen maar ten goede.

Maar dat de nalatenschap geheel of gedeeltelijk in Spanje moet worden afgewikkeld is natuurlijk een extra dimensie. Inmiddels zijn er verschillende Nederlandse notarissen die de weg kennen in Spanje en daar zelfs fysiek aanwezig zijn. Zij kunnen de perfecte executeur voor Spanje leveren (een ‘deel-executeur’ dus), en daarnaast ook het notariële werk verrichten, vóór en na het overlijden. Alles in één hand, wel zo efficiënt. Ik doel zowel op het maken van een testament dat specifiek rekening houdt met het Spaanse bezit, als op het afwikkelen van die nalatenschap (de verdelingsakten en successieaangiften). Deze ontwikkeling is niet vreemd als men beziet hoeveel Nederlanders tegenwoordig bezit hebben of woonachtig zijn in Spanje.

De notaris als fiscalist voor de erfbelasting

De executeur moet de aangifte voor de erfbelasting doen. De inhoud van het testament is allesbepalend voor deze aangifte. Niet alleen in Nederland, maar ook in Spanje. De notaris die het testament zo ingericht heeft dat hiermee in Nederland én Spanje erfbelasting kan worden bespaard of uitgesteld krijgt dan als executeur de gelegenheid om die belofte waar te maken en zijn werk af te maken.

Het ‘lezen’ van dergelijke ‘high-tech’ testamenten is complexer dan menigeen veronderstelt. Regelmatig moeten wij ‘de boekhouder’ die ook even de successieaangifte ‘regelde’ aanspreken op het feit dat hij het testament routinematig maar voor een standaard langstlevende testament heeft aangezien. De notaris is uw fiscalist als het gaat om erfbelasting. Als hij tevens executeur is, is hij er nog sneller bij om (ook fiscale) bijstand te verlenen.

Conclusie

Een executeur heeft de benodigde bevoegdheden bij de afwikkeling van de nalatenschap. Het is daarom van belang om de juiste persoon deze taak toe te kennen. De notaris voldoet aan alle voorwaarden van een gedegen executeur, maar een Nederlandse notaris die weet hoe het werkt in Spanje is ideaal voor een nalatenschapsafwikkeling in dat land. Daarvoor heeft hij wel de juiste instrumenten nodig, en die moeten worden opgesomd in het testament waarin hij wordt benoemd.

23 januari 2019

mr. R.L. (Renato) Zanardi, notaris in Nederland en estate planner in Spanje

Verzorgd door Hak & Rein Vos juridisch adviseurs en notarissen: notarissen in Nederland én erfrechtadviseurs gevestigd in Spanje (Costa Blanca en Costa del Sol). Zie voor eerdere columns onze geheel vernieuwde website www.erfrechtinspanje.nl en onze advertentie elders in dit blad.