EEN SPAANS TESTAMENT (1) – Inleiding

Op onze Spaanse kantoren werken wij regelmatig aan testamenten die uiteindelijk bij een Spaanse notaris worden ondertekend. De teksten worden door ons panklaar (tweetalig) aangeleverd bij de Spaanse notaris die zorgt voor de notariële handtekening onder het Spaans testament, zodat cliënten hiervoor niet naar Nederland hoeven te gaan. Daarmee heeft de client een testament door een Nederlandse notaris opgesteld in een Spaans notarieel document. Is dit voor elke situatie een goede oplossing? Zorgt een Spaans testament daadwerkelijk voor minder problemen bij de afwikkeling zoals veel ‘adviseurs’ beweren? In een nieuwe reeks van artikelen ga ik uitgebreid in op het Spaans testament, maar ik begin met een inleiding.

Het voortraject
Het voortraject bestaat op ons kantoor altijd uit een uitgebreid gesprek waarin de situatie en de wensen van de cliënt(en) in beeld worden gebracht en heel veel toelichting wordt gegeven over de werking van de juridische en fiscale wetgeving bij een grensoverschrijdende nalatenschap. Hierdoor komen bij die cliënten ook weer heel veel vragen op. Dat is heel erg goed, want juist door die vragen kom je er als adviseur achter wat er werkelijk aan de hand is in de familie.

Daarna worden de testamentaire clausules besproken waarmee die wensen zouden kunnen worden gerealiseerd. Daartoe behoort uiteraard de zogenaamde rechtskeuze voor het Nederlands erfrecht, waardoor de Spaanse wetten die normaliter de vererving van bezit in dit land beheersen, worden uitgeschakeld. De enorme Nederlandse ‘gereedschapskist’ met mogelijkheden om de vererving te regelen, staat dan geheel ter beschikking.

Vaak zijn er meerdere mogelijkheden voor elke concrete situatie, met elk eigen voor- en nadelen, en – niet te vergeten – eigen fiscale gevolgen (zowel in Spanje als in Nederland). De manier waarop je met het erfrecht omgaat (door middel van het testament) kan heel erg bepalend zijn voor de uiteindelijk door de erfgenamen te betalen erfbelasting. Met erfrecht en het testament kan de uiteindelijk te betalen erfbelasting wel degelijk gunstig worden beinvloed, vooral doordat de vererving daarmee zodanig kan worden ‘gestuurd’ dat de beschikbare vrijstellingen optimaal worden benut.

Gemiddeld duurt zo’n gesprek vijf kwartier, maar als er aanverwante onderwerpen aan de orde moeten komen, zoals wijzigen van huwelijksvoorwaarden, schenken, en levenstestamenten (volmachten met het oog op toekomstige wilsonbekwaamheid) kan dat zomaar twee uur of meer worden.

Een ‘gewone Nederlander’
In Nederland kijken we niet echt op van een dergelijk intensief voortraject. Een uurtje is immers niets als verschillende scenario’s en rechtsgevolgen moeten worden doorgenomen. Zo moeten bijvoorbeeld echtgenoten bij het maken van testamenten in het belang van hun kinderen altijd verder in de toekomst kijken. Die kinderen zullen immers ooit te maken krijgen met de afwikkeling van de nalatenschap van hun langstlevende ouder, en daarbij bemerken dat óók het testament van hun eerder overleden ouder nog een immens belangrijke rol kan spelen. Vooral fiscaal!

Een ‘Spaanse Nederlander’
Een Nederlander met bezit in Spanje is per definitie geen standaard geval, maar ook hij en zijn echtgenoot moeten verder in de toekomst kijken dan zij in eerste instantie zullen denken. Om maar een voorbeeld te noemen: zo keren vrouwen die eerder met hun man naar Spanje zijn geëmigreerd, na het overlijden van de man vaak terug naar Nederland. Als hierin – bij het opstellen van hun Spaans testament – niet is voorzien, merken de kinderen bij het overlijden van hun moeder dat hun vader een ‘onvoordelig’ testament had. Gevolg: zij betalen uiteindelijk in Nederland héél veel erfbelasting omdat de vrijstelling voor kinderen in Nederland slechts iets meer dan 20.000 euro bedraagt. Dit is maar één voorbeeld! Hoe zwaar de eisen zijn die aan het Spaans testament van de ‘Spaanse Nederlander’ worden gesteld, is afhankelijk van zijn concrete situatie. Het intensieve voortraject – hoe vervelend en confronterend ook – dient om dit in beeld te krijgen.

Eenvoudig of ingewikkeld
Afhankelijk van de vastgestelde concrete situatie kunnen de noodzakelijk te gebruiken testamentaire clausules en constructies eenvoudig blijven of wat complexer zijn. Hoe complexer, hoe lastiger en onverstandiger het is om dit testament uiteindelijk ook echt in Spanje te ondertekenen in plaats van in Nederland. Om verschillende redenen overigens. Ik kom daar in volgende columns op terug. Feit blijft dat het geschetste intensieve voortraject noodzakelijk is om te kunnen vaststellen aan welke regelingen precies behoefte bestaat. Iemand moet daartoe de juiste vragen stellen. En daar gaat het in Spanje meestal fout is mijn ervaring. Bij het maken van het Spaans testament wordt in de praktijk gebruik gemaakt van een klein aantal standaard modelteksten. Ik kom ze in mijn praktijk constant tegen. Het kan niet anders dan dat het voortraject dan ook erg beperkt is gebleven. Met een uitgebreider voortraject loopt men immers al heel snel risico dat blijkt dat de situatie en/of wensen van de cliënt toch niet in die standaardtekst passen. Daarom blijft het vaak bij de vraag: “heeft u al een testament speciaal voor uw Spaanse bezit? Nee? dan regelen we dat even voor u”. Geen moeilijke gesprekken, maar snel en goedkoop geregeld. Daar houden de cliënten van. En dan gauw terug naar het terras.

Commercie
Het bewustzijn dat een testament iets wezenlijks is dat je behoort te regelen, bestaat bij de mensen wel, maar het regelen ervan is nu eenmaal geen lolletje. Zo zijn er nog wel meer van die zaken die in Spanje moeten worden geregeld, die ons vreemd zijn omdat we de taal niet goed genoeg spreken, en die we dus graag uit handen geven. Hierop wordt commercieel ingespeeld. Er zijn in Spanje dienstverleners die zogenaamd alles voor je kunnen regelen, maar elkaar ook de bal (cliënten) toe spelen om er samen beter van te worden. Er bestaan zelfs dienstverleners die cliënten betalen om andere cliënten binnen te halen. Van een deel van die diensten kan de cliënt zelf de kwaliteit beoordelen, maar van een belangrijk deel ook niet of nauwelijks. Met de eerste categorie wordt vertrouwen gewekt, om dit vertrouwen vervolgens te ‘exploiteren’ met diensten van de tweede categorie. Testamenten zijn van die laatste categorie een goed voorbeeld. Voor de ‘zakenman’ in Spanje heeft het Spaans testament als ‘vertrouwensproduct’ het grote voordeel dat klanttevredenheid bij de ‘vreemdelingen’ in dit land snel is bereikt, maar los staat van de kwaliteit. Die is immers door die cliënt totaal niet te beoordelen en blijkt pas jaren later bij de afwikkeling. Op de gebrekkige kwaliteit kan vervolgens niemand achteraf worden aangesproken. Testamenten als ‘business’ een goede zaak voor de consument? Geeft u zelf het antwoord maar. In de komende delen van deze artikelenreeks ga ik verder in op het Spaans testament voor Nederlanders in Spanje.

8-2-2018

mr. R.L. (Renato) Zanardi, notaris in Nederland en estate planner in Spanje

zie ook:

> EEN SPAANS TESTAMENT – deel 3: (on)zin op internet

> EEN SPAANS TESTAMENT – deel 2: langstlevende enig erfgenaam

> lees ook: de gevaren van twee testamenten