(10/16) WAAR TEKEN JE EEN ‘SPANJE-PROOF’ TESTAMENT?

Deze column en de volgenden zullen gaan over de vraag wat er nodig is voor een ‘Spanje-proof’ testament. Deze week: waar moet dit testament worden getekend? In Spanje of in Nederland?

In Nederland is altijd goed. In Spanje tekenen is daarentegen vaak niet verstandig. Of het testament ook zonder nadelen in Spanje kan worden getekend is afhankelijk van de inhoud. De inhoud is weer afhankelijk van de persoonlijke en financiële situatie, en natuurlijk ook van het juiste advies. Helaas is dit laatste voor de cliënt moeilijk te beoordelen. Vertrouwen in de adviseur en zijn kennis is dus doorslaggevend. Houdt het juiste advies in dat met een zéér eenvoudig testament kan worden volstaan, dan is het wellicht om het even of dit testament in Spanje of in Nederland wordt getekend. Ik stuur mijn cliënten dan rechtstreeks naar de Spaanse notaris en communiceer met de Spaanse notaris even wat de bedoeling is. Houdt het juiste advies echter in dat de teksten wat ingewikkelder zullen worden, dan is het al heel snel niet verstandig om de ondertekening in Spanje te laten plaatsvinden.

Simpel of ingewikkeld

Het juiste advies, en daarmee de juiste inhoud van het testament, kan variëren van een simpele benoeming van (bijvoorbeeld) de echtgenoot tot enig erfgenaam, tot een set van nauw op elkaar afgestemde bepalingen die ervoor zorgen dat het vermogen onder de juiste condities terechtkomt bij de juiste perso(o)n(en) en/of met het fiscaal meest gunstige resultaat. Aan enkel een simpele of meer ingewikkelde inhoud van het testament kan de juistheid van het advies helaas niet worden afgelezen. Er bestaat ook nog zoiets als ‘de kunst van het weglaten’, mits dit op grond van de juiste overwegingen gebeurd!

Fiscale bepalingen

De eerlijkheid gebiedt te zeggen dat een Nederlander met bezit in Spanje niet snel kan zonder ‘fiscale bepalingen’ in zijn testament, zodat zijn testament al snel wat ingewikkelder zal lijken dan die van de doorsnee Nederlander. Aanleiding: de grilligheid van de Spaanse belastingwetgever. De langstlevende echtgenoot dient niet alleen tegen aanspraken van de kinderen te worden beschermd, maar ook tegen een erfbelastingaanslag die zijn of haar financiële toekomst bedreigt. Het meest eenvoudige langstlevende testament – wat ik zelf noem: het ‘A4-testamentje’ – is dan vaak toch niet afdoende. Als ik mijn cliënten voorreken hoeveel erfbelasting er in Spanje verschuldigd zou zijn, hebben we het immers over de situatie van ‘nu’. Niemand in Spanje kan vertellen hoe de fiscale situatie is als het overlijden daadwerkelijk plaatsvindt.

Flexibel testament

Het is daarom dat ik – als de familiesituatie dit toelaat – vaak adviseer om voor een flexibel testament te kiezen. Dat wil zeggen: een testament waarin de overleden echtgenoot aan de andere echtgenoot de bevoegdheid geeft om te kiezen voor een eenvoudige rechtlijnige nalatenschapsafwikkeling indien de te verwachten belastingaanslag meevalt, of voor een fiscaal wat meer uitgekiende afwikkeling als dat niet het geval is. Je bent dan voor altijd klaar. Maar een flexibel testament is wel een type testament dat beter in Nederland kan worden getekend, omdat de vele mogelijkheden die het bevat ook wat complexere teksten nodig maken. Het tekenen in Nederland heeft dan het voordeel dat de Spaanse notaris, registrador en fiscus het testament zelf nooit onder ogen krijgen, en de teksten dus niet hoeven te lezen en begrijpen. Dit voorkomt verwarring en discussies over interpretatie.

(Europese) verklaring van erfrecht

Bij complexere testamenten leidt ondertekening in Nederland tot voorkoming van vertraging omdat bij de afwikkeling in Spanje kan worden volstaan met inlevering van een (in Nederland) opgestelde (‘Europese’) verklaring van erfrecht. Dit is een soort samenvatting met uitleg waarin slechts de relevante onderdelen van het testament aan de orde worden gesteld. Alleen dit documentje behoeft dan te worden vertaald en niet het testament zelf. Meer dan de inhoud van dit document hoeven ze in Spanje niet te weten. Juridisch is alles immers al in kannen en kruiken (alles volgens Nederlands recht). In Spanje behoeft nog slechts registratie en administratie van de nieuwe juridische situatie plaats te vinden. Bij onroerend goed is daarvoor een Spaanse notariële akte nodig. Zo kan de Spaanse notaris op grond van de (Europese) verklaring van erfrecht ‘blind’ in zijn akte verklaren op welke naam de Spaanse woning moet worden geregistreerd. Deze wordt dan naar het eigendomsregister gestuurd, en klaar is kees.

Efficiency

Kortom: ondertekening in Nederland kan dus efficiency-voordelen opleveren boven ondertekening in Spanje. Op internet wordt vaak het tegenovergestelde verkondigd. Dat is slechts waar als het zeer eenvoudige testamenten betreft. Maar is er dan sprake van een juist advies? Men heeft de schijn tegen. In Spanje getekende testamenten zijn meestal standaardteksten waar geen minuut over is nagedacht. Vandaar ook de lage prijs. Niet correct, ondoordacht en kort door de bocht zijn kwalificaties die vaak passen. En dit alles terwijl de cliënt in de veronderstelling verkeerd het goed te hebben geregeld. De efficiënte afwikkeling in Spanje én de lage kosten – zijnde de verkoopargumenten – zijn in dat geval een ordinair gevolg van een onjuist advies, waar de nabestaanden mee verder zullen moeten. Loopt het toch goed af, dan is er meer sprake van geluk, dan van wijsheid, bijvoorbeeld omdat de fiscale wetten op dat moment gunstig zijn in de desbetreffende Spaanse regio.

2-2-2017

mr. R.L. Zanardi, notaris in Nederland en estate planner in Spanje

>zie hier de eerdere artikelen in deze reeks