(8/16) TESTAMENT – WELK BELANG KRIJGT VOORRANG?

Er zijn weinig documenten die zo’n impact kunnen hebben op andermans leven als een testament. Als we het hebben over de ‘kracht van het geschreven woord’ gaat dit meestal over literatuur of poëzie. Nou, het testament doet hier zeker niet voor onder. Voor personen die belang hebben bij de wijze waarop het financiële gevolg en vervolg van een overlijden wordt geregeld staat een testament gelijk aan een wet of een rechterlijk vonnis. Er is ook weinig dat zo definitief is. Niemand kan er meer iets aan veranderen vanaf het moment dat het overlijden heeft plaatsgevonden. Fouten zijn onherstelbaar. Wie zijn nabestaanden én zijn nagedachtenis wil beschermen, zorgt dus dat er geen fouten worden gemaakt, en dat het testament precies dát regelt wat het moet regelen. Geen fouten, en ook geen open eindjes.

Nederlands erfrecht werkt in Spanje hetzelfde als in Nederland!

Het testament van een Nederlander heeft slechts de beoogde gevolgen als de inhoud ‘spoort’ met de Nederlandse wet (het Nederlandse erfrecht). Iedere Nederlander wordt geacht de wet te kennen, maar in werkelijkheid lukt dat natuurlijk niet. We zijn in Nederland gezegend met een mooi en vooruitstrevend, maar ook gedetailleerd en ingewikkeld erfrecht. Expertise is onontbeerlijk om fouten te voorkomen. De Nederlandse overheid heeft die verantwoordelijkheid neergelegd bij de notaris. Maar niet bij de Spaanse notaris natuurlijk. Ook maak ik me zorgen als ik de teksten op internet bekijk over het onderwerp. Wat ik daar lees over het Nederlands erfrecht slaat de plank vaak volledig mis. Toch kan ik u verzekeren dat het Nederlands erfrecht in Spanje niet anders werkt dan in Nederland! De oorzaak ligt bij de schrijvers van deze internetteksten. Alsof zij Nederlands erfrecht-specialisten zijn van een speciaal soort (het soort dat alles weet van Spanje) maken zij Nederlanders bijvoorbeeld wijs dat er in Spanje een testament moeten worden gemaakt dat specifiek ziet op het Spaanse bezit.

Wat maakt een testament met het oog op Spaans bezit nou eigenlijk bijzonder?

Er zijn in grote lijnen maar twee dingen die het maken van testamenten voor Nederlanders in Spanje bijzonder maakt, te weten: (1) de Spaanse en internationale fiscale aspecten en (2) de formele en praktische aspecten bij de afwikkeling van de vererving in Spanje. Met als gevolg dat ten aanzien van Spaans bezit in het testament andere oplossingen soms beter zijn dan in een puur Nederlandse aangelegenheid voor de hand zou liggen. De Nederlandse notaris met kennis van Spanje pakt hiervoor een ander stuk ‘testamentair gereedschap’ uit zijn Nederlands erfrecht-toolbox en bereikt hiermee dan feitelijk hetzelfde, maar dan (ad 1) met een beter fiscaal resultaat, en/of (ad 2) beter uitvoerbaar in Spanje als uiteindelijk het overlijden daar is.

Juridische versus fiscale planning

Internet-teksten waarin bijvoorbeeld wordt gesteld dat een standaard Nederlands langstlevende testament (in combinatie met een zogenaamde rechtskeuze) altijd volstaat zijn ook véél te kort door de bocht. De adviseur (advocaat of anderszins) die stelt dat maatwerk gelijk staat aan onnodig moeilijk doen, weet niet wat hij niet weet! Een dergelijk standaard Nederlands langstlevende testament werkt juridisch gezien best prima – ook in Spanje – maar is fiscaal gezien vaak toch écht hartstikke onverstandig. Andersom komt het ook regelmatig voor dat bij het opstellen van het testament juist te veel belang wordt gehecht aan het fiscale resultaat, waarbij de meest fundamentele ‘uiterste wil’ uit het oog wordt verloren. Het meest sprekende voorbeeld is nog altijd de Nederlander die wijs wordt gemaakt dat hij in Spanje een testament moet tekenen waarmee hij (slechts) het vruchtgebruik van zijn Spaanse woning aan de echtgenoot vermaakt, waarbij de indruk wordt gewekt dat desondanks sprake is van een langstlevende testament. Fiscaal gezien misschien prima, maar de echtgenoot wordt geen eigenaar en kan niet verkopen als het geld nodig is voor levensonderhoud. Voor Spanjaarden is dit de standaard-oplossing om bezit fiscaal gunstig te laten vererven aan hun kroost, maar Spanjaarden kennen niet de ‘cultuur’ van het langstlevende testament en stellen het belang van hun kroost vaak boven dat van hun echtgenoot.

Conclusie

Een testament dient in de allereerste plaats om het vermogen te laten terechtkomen waar de overledene het wilde hebben. Vervolgens kan worden gekeken hoe die doelstelling fiscaal zo vriendelijk mogelijk kan worden bereikt. Niet andersom! Als een standaard langstlevende testament fiscaal ongunstig kan uitpakken in Spanje (wellicht nu nog niet, maar erfbelastingwetgeving in Spanje verandert soms jaarlijks) dan moet dit in ieder geval volstrekt helder zijn voordat de handtekening wordt gezet.

>klik hier voor de meest recente wijzigingen op het gebied van erfbelasting aan de Costa Blanca per 1-1-2017

>lik hier voor de meest recente wijzigingen op het gebied van erfbelasting aan de Costa del Sol per 1-1-2017

Hetzelfde geldt als andersom de besparing van erfbelasting slechts kan worden bereikt ten koste van de positie van de langstlevende echtgenoot. Ik wed dat dan veel minder Nederlanders met Spaans bezit genoegen nemen met een standaard langstlevende testament, en nog minder met een vruchtgebruik-testament.

5 januari 2017

>zie hier de eerdere artikelen in deze reeks

>lees nu deel 9 van deze artikelenreeks

R.L. (Renato) Zanardi,notaris in Nederland en estate planner in Spanje