STILZWIJGENDE AANVAARDING VAN EEN NALATENSCHAP: “BEZINT EER GE BEGINT”

Zowel volgens de Nederlandse als Spaanse regels begint de afwikkeling van een nalatenschap met de aanvaarding van de nalatenschap, waardoor niet alleen de bezittingen, maar ook de schulden ten deel vallen aan de erfgenamen. Zijn er méér schulden dan bezittingen, dan kun je dus maar beter niet aanvaarden. Maar wanneer word je geacht de nalatenschap te hebben aanvaard? De desbetreffende regels zijn verraderlijk. Er bestaat namelijk zoiets als een ‘stilzwijgende aanvaarding’. Oppassen geblazen dus als je (nog) niet weet welke schulden tot de nalatenschap behoren.

Spaans óf Nederlands erfrecht

De lezers van mijn column weten inmiddels dat het beschikken over een testament waarin een uitdrukkelijke rechtskeuze voor het Nederlands erfrecht is opgenomen een must is voor de Nederlander die bezit heeft of woonachtig is in Spanje. Zie voor mijn eerdere columns over de rechtskeuze en de Europese erfrechtverordening: www.erfrechtinspanje.nl. Ik ga in deze column dus in op de Nederlandse regels die gelden voor de aanvaarding van een nalatenschap en niet op de Spaanse.

De Nederlandse regels met betrekking tot het aanvaarden van een nalatenschap

Op grond van de Nederlandse wet kunnen erfgenamen een nalatenschap aanvaarden of verwerpen. De aanvaarding vindt formeel plaats door het afleggen van een verklaring voor de griffier van de Nederlandse rechtbank. In de praktijk gebeurt dit schriftelijk.

Stilzwijgende zuivere aanvaarding

Onder omstandigheden kan echter sprake zijn van een stilzwijgende zuivere aanvaarding. De Nederlandse wet bepaalt namelijk dat “een erfgenaam die zich ondubbelzinnig en zonder voorbehoud als een zuiver aanvaard hebbende erfgenaam gedraagt”, daardoor de nalatenschap zuiver aanvaardt.

Jurisprudentie

In 2014 heeft de Nederlandse Hoge Raad al eens bepaald dat het erom gaat of uit de gedragingen van de erfgenaam de bedoeling kan worden afgeleid om de erfenis stilzwijgend te aanvaarden. Of dat het geval is, hangt af van de omstandigheden van het geval. De beoordeling hiervan is lastig en blijkt uit een volgend geval waarin de rechters het niet eens waren.

Etentje op de sterfdag

Het ging over de betaling van de rekening van een etentje van de erfgenamen en hun partners met de pinpas van de overledene op de dag van haar overlijden. Volgens het gerechtshof betrof dit een stilzwijgende zuivere aanvaarding omdat zij geld van de nalatenschap hebben verbruikt ten eigen behoeve.

Gelukkig zag de Nederlandse Hoge Raad het anders:

“3.5 (…) Tot de handelingen die erop zijn gericht de erflater een passende uitvaart te bezorgen, kan een overleg op de sterfdag als hier aan de orde worden gerekend. Het maken van redelijke kosten daarvoor ten laste van de nalatenschap kan dan niet worden aangemerkt als een daad van aanvaarding. De kosten van een maaltijd als de onderhavige kunnen onder omstandigheden tot zodanige kosten worden gerekend. (…) In het licht van die omstandigheden is het oordeel van het hof dan ook onjuist.”

De relatie tussen de kosten en het regelen van de uitvaart

De Hoge Raad zegt dat het maken van de desbetreffende kosten ten laste van de nalatenschap ‘onder omstandigheden’ niet kan worden aangemerkt als een stilzwijgende zuivere aanvaarding. Het zijn dus zuiver de omstandigheden die de erfgenamen in deze zaak hebben gered!

“3.4 (…) [De erfgenamen] hadden een nacht bij de erflaatster gewaakt en hebben de volgende dag al het nodige gedaan om de begrafenis voor te bereiden. Omdat zij niet in hun woonplaats waren en in het huis van de erflaatster geen voedingsmiddelen waren, hebben zij een eenvoudige maaltijd gebruikt in een restaurant.”

Doorslaggevend was dat de kosten noodzakelijk waren én voldoende verband hielden met het regelen van de uitvaart. Handelingen die verband houden met het organiseren van de uitvaart kunnen namelijk nooit als een daad van zuivere aanvaarding kunnen worden gezien.

Indien de Hoge Raad was meegegaan in het oordeel van het Gerechtshof dan was de eerder door de erfgenamen afgelegde verklaring van verwerping ongeldig geweest en hadden zij de torenhoge schulden die de overledene achteraf bleek te hebben voor eigen rekening moeten nemen. Met (erf)recht geldt dus wederom: bezint eer ge begint

R.L. (Renato) Zanardi,notaris en estate planner in Spanje

Publicatiedatum 10 december 2015