Totale verwarring – The battle of the consultants (Gepubliceerd op 15 oktober 2015)

Na onze artikelen in dit blad over de werking van de Europese erfrechtverordening vernemen wij dat dit op diverse verjaardagen en partijen tot verhitte discussies leidt. Adviseurs die de verordening ‘in hun voordeel’ uitleggen of er onbewust/onwetend geen rekening mee houden dat de verordening voor andere nationaliteiten anders uitpakt, gooien daarmee olie op het vuur. Officieel leven er 300.000 Engelsen in Spanje. Officieus zijn dit er drie keer zoveel. De Engelse adviseurs zijn derhalve ver in de meerderheid, en hun overheersende ‘waarheid’ wordt – via social media en mond-op-mond – ook door Nederlanders overgenomen. Resultaat: totale verwarring.

Engeland niet aangesloten bij de Europese erfrechtverordening.

Vóór de inwerkingtreding van de Europese erfrechtverordening (17 augustus jl.) had elk land in Europa zijn eigen regels voor het aanwijzen van het toepasselijke erfrecht in internationale situaties. We noemen dit IPR-regels. IPR staat voor internationaal privaatrecht. Er is nu één Europese IPR-regeling voor alle bij de verordening aangesloten landen. Engeland, Ierland en Denemarken hebben zich echter niet aangesloten.

Langstlevende testament naar Engels recht (algemeen)

Ook een Engelsman wil in eerste instantie alles aan zijn echtgenoot nalaten, en het restant uiteindelijk aan zijn kinderen. Het Engelse erfrecht kent geen enkele beperking hierin. Een Engelsman kan zijn vermogen zelfs aan zijn buurman nalaten, dus ook aan zijn echtgenoot, ook al heeft hij kinderen. Legitieme porties kennen ze in Engeland niet. Een Engels langstlevende testament kan er dus eenvoudig uitzien: “ik benoem mijn echtgenoot tot mijn enig en algeheel erfgenaam”, maar om om alles uiteindelijk bij de kinderen terecht laten komen maken Engelsen ook gebruik van de ‘trust’: een typisch Engelse rechtsfiguur.

Europees IPR versus Engels IPR (voor de Engelse pensionado)

Europees IPR: het Spaanse bezit van de Engelse pensionado vererft conform de hoofdregel van de verordening volgens Spaans erfrecht (recht van het woonland), maar hij kan een rechtkeuze in zijn testament opnemen voor Engels erfrecht zodat hij een langstlevende regeling kan maken.
Engels IPR: zijn Engelse onroerend goed vererft naar Engels recht (recht van het land van de ligging); de naar het recht van het woonland (Spaans erfrecht). Een rechtskeuze kent men volgens het Engelse IPR niet.
Conclusie: Engelse banktegoeden vererven dus krachtens Spaans erfrecht. Dat is ongewenst.

Spaans testament (voor de Engelse pensionado)

Een Spaans testament kan op grond van de verordening wél een rechtkeuze bevatten. Met een rechtskeuze naar Engels recht kunnen de Engelse banktegoeden vererven naar Engels recht. Reden: de rechtskeuze in het Spaanse testament wordt geaccepeteerd door Engeland. De Engelse pensionado heeft dus geen keus: hij moet zijn testament wel in Spanje maken. Hij moet daarvoor naar een Spaanse notaris. De Spaanse notaris heeft geen kennis van Engelse trusts, en is dus aangewezen op de in Spanje aanwezige Engelse adviseurs die de Spaanse notaris moeten begeleiden. Of deze adviseurs voldoende gespecialiseerd zijn in erfrecht weten wij niet (zij verlenen namelijk talloze andere diensten in Spanje). Wij weten wél dat in Engeland dit werk gedaan wordt door specialisten. Een dergelijke Engelse specialist in contact brengen met een Spaanse notaris om zo tot een juiste inhoud van het testament te komen blijkt in de praktijk lastig.

Het testament van de Nederlandse pensionado

De Nederlandse pensionado heeft het een stuk makkelijker. Spanje en Nederland zijn beiden aangesloten bij de verordening en trekken dus één lijn. In principe kan in beide landen het testament worden opgesteld. Maar ook in Nederlandse langstlevende testamenten worden specifiek Nederlandse rechtsfiguren toegepast, zoals de ‘quasi wettelijke verdeling’, het meest ‘flexibele’ langstlevende testament. Logisch zou het zijn om te gaan waar de juridische know how is te vinden. In Nederland is de Nederlandse notaris dé specialist-jurist. Testamenten en estate-planningen maken is zijn dagelijks werk. Hoogleraren op dit gebied zijn meestal notarissen of oud-(kandidaat)notarissen. Om te kunnen sturen op de fiscale consequenties in Spanje dient de Nederlandse notaris basale kennis te hebben van de Spaanse erfbelastingregels. Omdat er zoveel Nederlanders naar Spanje vertrekken zijn er genoeg van dit soort gespecialiseerde Nederlandse notarissen.

Advies: maak uw testament naar Nederlands recht ALTIJD bij een Nederlandse notaris, óók als het gaat om de vererving van Spaans bezit. Het Nederlands erfrecht én het Nederlands testament gelden gewoon in Spanje. Er is geen enkele noodzaak om het testament in Spanje te tekenen. Het laten vertalen van het Nederlandse testament is ook nergens voor nodig. Bij de afwikkeling van de nalatenschap krijgt men in Spanje het testament niet eens te zien! Na het overlijden is de ‘Europese verklaring van erfrecht’ het enige document dat zij in Spanje nodig hebben om de afwikkeling te regelen, en dus ook het enige document dat tweetalig wordt opgesteld. Het hebben van twee testamenten (in Nederland én in Spanje) is het slechtste advies aller tijde! Indien u perse niet naar Nederland wilt gaan om daar een goed testament naar Nederlands recht te tekenen, zult u een Nederlandse notaris én een Spaanse notaris moeten vinden die bereid zijn (en in staat zijn) om samen uw testament op te stellen. De Nederlandse notaris zorgt dan voor de inhoud. Deze inhoud wordt dan vertaald. De Spaanse notaris zorgt slechts voor de handtekening eronder.

mr. R.L. (Renato) Zanardi, Nederlandse notaris en Estate planner, gevestigd in Albir