Nalatenschappen van Nederlanders met bezit in Spanje (13) – Het Spanjetestament (V)

Publicatiedatum 18 september 2014.

Voor de zomerstop heb ik afgesloten met deel 12 van deze artikelenreeks. In dat deel heb ik aandacht besteed aan het het vruchtgebruiklegaat. Dit type legaat wordt veel gebruikt in ‘Spanjetestamenten’ met als doelstelling om de erfbelastingheffng te beperken als de eerste echtgenoot overlijdt. Ik pak hier de draad weer op, want er is meer te melden over het vruchtgebruiklegaat. Uiteraard ga ik daarbij in op het belang voor de nalatenschapsafwikkeling in Spanje.

Langstlevende bescherming versus belastingbesparing

In deel 11 heb ik al geconstateerd dat het legateren van vruchtgebruik aan de langstlevende echtgenoot in feite een beperking is van de langstlevende bescherming. Dit terwijl die langstlevende bescherming in verreweg de meest gevallen nr. 1 is op het wensenlijstje van Nederlandse echtparen. Deze beperking wordt (al dan niet bewust!) toch toegestaan omdat met een vruchtgebruiklegaat Spaanse erfbelastingheffing kan worden beperkt, hetgeen van direct belang kan zijn voor de achterblijvende echtgenoot, bijvoorbeeld indien het vermogen hoofdzakelijk ‘in de stenen’ zit. Het advies luidt desondanks: vruchtgebruik moet voor de langstlevende echtgenoot altijd een keuze zijn, nooit een verplichting. De echtgenoot moet ook altijd kunnen kiezen voor volle eigendom. Slechts vruchtgebruiker kunnen worden van het Spaanse vermogen maakt de echtgenoot veel te kwetsbaar. Check uw Nederlandse en eventuele Spaanse testament. Het Spaanse testament moet sowieso worden geschrapt/herroepen.

Nederlands erfrecht versus Spaans recht

Het Nederlands erfrecht mag dan van toepassing zijn op uw nalatenschap omdat u in Nederland woont of omdat u een rechtskeuze voor Nederlandse recht in uw testament heeft opgenomen (zie deel 2 van deze artikelenreeks; ga naar www.erfrechtinspanje.nl, onder basisartikelen), maar dat wil nog niet zeggen dat een en ander in Spanje kan worden uitgevoerd zoals wij dit in Nederland gewend zijn. Dit geldt ook voor het vruchtgebruiklegaat.

Fiscaal

In deel 12 heb ik het in dit kader al gehad over het vruchtgebruik met interingsbevoegdheid voor de vruchtgebruiker. Dit type vruchtgebruiklegaat maakt dat de vruchtgebruiker nagenoeg dezelfde bevoegdheden heeft als een eigenaar. Ideaal natuurlijk, omdat hiermee erfbelasting kan worden bespaard zonder de langstlevende bescherming te beschadigen. Fiscaal gezien wordt het vruchtgebruiklegaat met interingsbevoegdheid in Spanje echter heel anders behandeld dan in Nederland. Erfbelastingbesparing kan hiermee in Spanje niet bereikt worden.

Afgifte van het vruchtgebruiklegaat

Een legaat is een schuld van de nalatenschap. Schulden van de nalatenschap moeten door de erfgenamen worden voldaan. Een legaat moet derhalve door de erfgenamen worden ‘afgegeven’ aan de legataris. De echtgenoot is voor ‘de afgifte’ van het vruchtgebruik dus afhankelijk van de medewerking van de kinderen. Zie ook deel 8. Dit is slechts anders indien de erflater in zijn testament iemand heeft aangewezen die namens de erfgenamen mag optreden: een executeur. In Nederlandse testamenten wordt derhalve de echtgenoot aangewezen als executeur. In Spanje wordt een executeur die tevens erfgenaam is – zoals de echtgenoot – echter niet zonder meer geaccepteerd.

Inschrijving in het Spaanse eigendomsregister

Om het vruchtgebruik te vestigen op Spaans onroerend goed, zoals een Spaanse woning, dient een akte te worden opgesteld door een Spaanse notaris, van welke akte een afschrift wordt ingeschreven in het Spaanse eigendomsregister/kadaster. In tegenstelling tot in Nederland is hiervoor de medewerking van de kinderen nodig. Indien beperking van erfbelasting van levensbelang is voor de echtgenoot om verder te kunnen, is hij/zij dus afhankelijk van de welwillendheid van de kinderen. In een genuanceerd en goed doordacht testament, en een stevige begeleiding na het overlijden, is dit wel op te lossen.

Europese erfrechtverordening

Velen zullen het idee hebben dat de Europese erfrechtverordening, die per 17 augustus 2015 in werking treedt al deze problemen zal oplossen. Helaas is dit niet waar. In artikel 1 is onder andere uitdrukkelijk bepaald dat de verordening niet van toepassing is op fiscale zaken en ‘de aard van zakelijke rechten’. Een Nederlands vruchtgebruik is geen Spaans vruchtgebruik en vice versa. De maker van uw testament moet de verschillen precies kennen om samen met u het Spaanse deel van uw nalatenschap goed te kunnen regelen.

mr. R.L. (Renato) Zanardi, Nederlandse notaris en estateplanner in Spanje