Kijk het gegeven paard toch maar even in de bek

“Dat wat bij leven al geschonken is, vererft niet meer”. Door te schenken kan dus “erfbelasting” (Nederlands successierecht) worden bespaard. Schenkingen worden echter in beginsel belast met “schenkbelasting” (Nederlands schenkingsrecht). Om de te bereiken besparing helder in beeld te krijgen moet de te betalen schenkbelasting dus worden afgezet tegen de erfbelasting die over het geschonken bedrag verschuldigd zou zijn als het niet zou worden geschonken. Nederlanders die méér dan 10 jaar in Spanje resideren kunnen echter “gratis” schenken (zonder schenkbelasting) aan de in Nederland wonende kinderen, maar heeft dit zin? Ja, dat heeft zin als de schenker in de toekomst wil remigreren naar Nederland.

Voor de Nederlander die méér dan 10 jaar geleden vanuit Nederland naar Spanje is geëmigreerd, lijkt schenken aan de kinderen in Nederland een overbodige actie. De schenkingen worden in Nederland niet belast, maar ook bij overlijden van die Nederlander wordt er geen belasting geheven. Nederland is – na verloop van die termijn – namelijk niet meer bevoegd om schenkbelasting of erfbelasting te heffen. Met dit schenken wordt dus geen erfbelasting bespaard! De aandacht van die Nederlander zou dus nog slechts moeten uitgaan – zo lijkt het – naar de mogelijkheden om de bij overlijden verschuldigde Spaanse heffing te minimaliseren. De aldaar gelegen bezittingen zijn immers nog wel belast met Spaanse successierechten. Het is dan dus aan te bevelen het in Spanje gelegen vermogen tot een minimum te beperken, en dit zo veel mogelijk naar Nederland over te brengen. Dit geldt echter slechts indien het vaststaat dat de betreffende Nederlander uiteindelijk ook in Spanje zal overlijden. We zien echter ook regelmatig Nederlanders naar Nederland terugkeren, om vervolgens uiteindelijk daar te overlijden. De Nederlandse fiscus kan dan gewoon weer erfbelasting heffen.

Voor schenkers die van plan zijn te remigreren bedachten slimme adviseurs een manier om van de inmiddels doorlopen 10-jaarstermijn te blijven profiteren, zelfs nadat de schenker metterwoon was teruggekeerd naar Nederland. Dit gebeurde door voorafgaande aan de remigratie een “tweetrapsschenking” te doen. Daarbij werd in eerste instantie geschonken aan een kind (eerste trap). Deze schenking was dus sowieso vrij van schenkingsrecht (zie hiervoor). In de schenkingsakte werd echter bepaald dat het geschonken bedrag (of hetgeen hiervan over is) bij overlijden van het kind automatisch wordt “doorgeschonken” aan de kleinkinderen (tweede trap). Op het moment van deze “doorschenking” aan de kleinkinderen (m.a.w. het moment van overlijden van het kind) woont Opa/Oma al weer in Nederland of is dan al overleden. Juridisch en fiscaal gezien werd deze doorschenking echter al geacht te hebben plaatsgevonden bij de ondertekening van de schenkingsakte (dus toen Opa nog in Spanje woonde, al meer dan 10 jaar!). Dit had tot gevolg dat (ook) die doorschenking in Nederland niet kon worden belast met schenkbelasting. Zonder deze “tweede trap” zou het geschonken bedrag bij overlijden van het kind “doorvererven” aan de kleinkinderen. Hierover is dan in Nederland uiteraard gewoon erfbelasting verschuldigd. In feite zorgden Opa/Oma met deze tweetrapsschenking ervoor dat de kleinkinderen minder erfbelasting verschuldigd werden bij het erven van hun ouders. De besparende werking van de door Opa/Oma doorlopen 10-jaarstermijn werd hiermee dus – ondanks de remigratie – “behouden” ten voordele van de kleinkinderen.

Met ingang van 1 januari jl. is hier door de toenmalig staatssecretaris en huidig (demissionair) minister De Jager een stokje voor gestoken. Niet het moment van de totstandkoming van de schenkingsovereenkomst (de ondertekening van de akte) is voortaan bepalend, maar het moment van de doorschenking. Als Opa op het moment dat de automatische doorschenking plaatsvindt al weer in Nederland woont heft Nederland schenkbelasting. Als Opa op het moment van de automatische doorschenking plaatsvindt al was overleden heft Nederland erfbelasting. Wie deze truc in het verleden – op advies – heeft toegepast, kan beter even gaan informeren of er methoden zijn om de schade voor de kleinkinderen te beperken. Die methoden zijn er. Als er geen nadere maatregelen worden genomen, worden de kleinkinderen bij de automatische “doorschenking” belast tegen het tarief dat van toepassing is op schenkingen tussen grootouders en kleinkinderen. Een dergelijke schenking is belast met een tarief dat bijna twee keer zo hoog is als een schenking van een ouder aan een kind.

Renato Zanardi